Ιστορία της Ρωμιοσύνης, Πρώτος τόμος

Απ' αυτόν τον καιρό αρχινάει το ρωμαίικο το Βυζάντιο, και δω ξαναπαίρνουμε το νήμα της ιστορίας μας.

Ήθελε ο Κωσταντίνος να συστήση Κέντρο χριστιανικό, πολιτικό, στρατηγικό. Δε γίνεται λοιπό να μην την έβαλε στο νου του τέτοια έξοχη τοποθεσία· από τότες έστησε τις σκηνές του στα ξώχωρά της να πολεμήση το Λικίνιο.

Και δίχως μήτε στιγμή να χάση όταν καταστάλαξε στη διαλεγμένη του χώρα, καταπιάστηκε το μεγάλο του έργο, άρχισε να χαράζη τα σύνορα της νέας του Ρώμης. Είναι νόστιμη η παράδοση που μας το ιστορεί αυτό το σημάδεμα. Ξεκίνησε, λέει, πεζός, ακολουθώντας οι αυλικοί του, και με το κοντάρι του χάραζε τη γραμμή που έπρεπε να πάρουν τα καινούρια τα τειχίσματα. Πήγαινε, κι όλο πήγαινε δυτικά, τραβήξαντας από τα βάθια του κόρφου, από τα παλιά δηλαδή το Βυζάντιο. Σαν πέρασε τα δυο μίλια και δε σταματούσε, άρχισαν οι ακόλουθοι του να παραξενεύουνται· και του λεν πως τέτοια περιοχή μήτε μια νέα Ρώμη δεν τη χρειάζεται. «Εγώ θα πηγαίνω ομπρός,» απολογιέται ο Βασιλέας «ώσπου να με σταματήση ο αθώρητος Οδηγός που μου δείχνει το δρόμο.»

Ως την άλλη άκρη τον έφερε ο αθώρητος οδηγός του, ο πεντάξυπνός του ο νους. Ως της Προποντίδας τα κύματα. Εκεί μονάχα στάθηκε, αφού πήρε μέσα στην καινούρια πόλη αλάκερη τη χερσόννησο που μας δείχνει ο χάρτης. Κι άρχισαν αμέσως να χτίζουν τειχίσματα και πόλη. Τα τειχίσματα από του πελάγου το μέρος μικρή δουλειά δεν είταν, επειδή βράχους θεόρατους αναγκαστήκανε να ρίξουνε για να πιάσουν θεμέλια που ν' αντέχουνε σε ρέματα και σε φουρτούνες. Έχτισαν και μόλους απ' αυτή τη μεριά κ' έκαμαν τα δύο πιο σημαντικά λιμάνια της Πρωτεύουσας, «Σοφιών» κ' «Ελευθερίου».

Σύγκαιρα δούλευαν και μέσα στην Πόλη οι χτίστες. Έστησαν πρώτα πρώτα το «Μίλιον», λίγο παρέξω από τα τειχίσματα του παλιού του Βυζαντίου, εκεί που ο Κωσταντίνος είχε στημένη τη σκηνή του στα 323. Σκοπός αυτού του χτίριου είτανε να προσδιορίζη τα διαστήματα της Αυτοκρατορίας. Γι' αυτό και στήθηκε επάνω σε ύψωμα. Εφτά κολώνες στεγωμένες, με δίχως τοίχο, και μέσα ο αδριάντας του Κωσταντίνου και της σεβαστής του μητέρας, καθώς κι άλλοι βασιλικοί αδριάντες αργότερα.