Юратап эп сана

© Аскольд Де Герсо, 2019

ISBN 978-5-4496-6883-7

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Хаклă вулаканăм!

Сирĕн аллăрта Аскольд Де Герсо çыравçăн иккĕмĕш чăвашла кĕнеки. Ку кĕнекене тĕрлĕ вăхăтра çырнă хайлавсене кĕртес терĕм, çавăнпа та мĕнле-тĕр çыхăну хайлавсем хушшинче шырама кирлех мар. Калавсенче паянхи çамрăксем хушшинчи хутшăнусем: савăнăçпа хурлану, юратупа кĕвĕçÿ – пурте вырăн тупаççĕ. Пурăннă пурнăçра пурте пулать, кунпа нимĕн те тума çук, çавах та хăшĕ пĕр йăнăшсене сирсе ямашкăн пур, çавна вĕрентмеççĕ-и пире классиксен хулăн романĕсем? Курас текен – курать, тупас текен – тупатех, çавах та нихăш романра та уççăн пĕлтермеççĕ, унта сăнарсен пурнăçĕ тăрăх кăтартса пырать çыравçă.

Ку хайлавсен пуххинче те нихăшĕнче те вĕрентсе çырни çук, тĕслĕхсем вара аванах. Пирĕн кашнийĕн çуралсанах умра темĕн чухлĕ çул, çавă кăна-и, кашни кунхине ир çинчен ыйха сирсен умма çĕнĕ çулсем тухаççĕ, хăшне суйласа илетĕн, çавăн пек пулать кун. Юмахри паттăра та çăмăлрах пулнă: ун умĕнче виçĕ çул анчах, çитменне кашни пирки пĕлтернĕ: тÿрĕ каятăн – утна çухататăн, сулахая каятăн – чысна çухататăн, сылтăма çул тытсан пуçна çухататăн. Пире вара никам та палăртмасть, хамăр суйласа илмелле тĕрĕс çула.

Сăвăлла хайлавсене ырлакансем валли ку пухура уйрăм сăвăсем, поэмăсем пур. Икĕ поэмăна авалхи грексен халапĕсем тăрăх шăрçаланă.

Хаклă вулаканăм, енчен те мĕнле-тĕр ыйтусем тухсан, сĕнÿсем пулсан, тÿрремĕн çыру çырма пултаратăр. Адрес: askolddegerso602@gmail.com

Психеяпа Амур

Авалхи саманара

Пулса иртнĕ ку ĕçсем,

Пурăннă пулать патша

Юптараççĕ халапсем.

Çитĕннĕ ун виçĕ хĕр:

Калама çук, хÿхĕмсем,

Илемлĕ, хитре, капăр

Тата пур-ши сăмахсем.

Чи кĕçĕнни пуринчен

Ытларах та чиперкке,

Сăнарлама питĕнчен

Сăмах çук-çке, тÿлекке.

Мĕскерпе танлаштарас-ши

Пикен тăрăс пÿ-сине,

Мĕнле çырса кăтартас-ши

Çак асамлă илеме?

Çавах та тăрăштаратăп

Сăвăçăн вĕт, ирĕк çук.

Пикене, ак, сăнарлатăп

Унсăр мĕнле юптару.

Сарă тĕслĕ çÿçĕсем

Икĕ хулăн çивĕтре,

Тÿпен кăвак куçĕсем

Ытарайми те хитре.

Вăрăм куç хăрпăкĕсем

Хумханаççĕ илĕртсе,

Çакăн пек тĕлĕнтерÿ

Татах пур-ши тĕнчере?

Пиçнĕ çырла тутисем

Йăл-кулупа палăрсан,

Сар хĕвелĕн шевлисем

Пытанаççĕ вăтанса.

Çинçе сăпсан пилĕклĕ

Кам аллисем ыталĕç?

Камăн савнă куçĕсем

Çак илемпе киленĕç?

Çĕршывра пурнан çынсем-и

Е килнĕ-и инçетрен,

Ятарласа пикене

Курма килнĕ кунсерен.

Тĕрлĕ çĕре сарăлса

Хыпар çитнĕ пĕлĕте,

Канăçлăх, ак, çухатса

Кайса курма хĕтĕртет.

Афродита тÿперен

Аннă пулать хĕр пулса,

Пикене курас тесе,

Илемĕпе ăмсанса.

Курма килен халăхсем

Каласан сăвăласа:

Йăтса килеç тĕрлĕрен

Парнесем хапăл туса.

Сăвăçсем халалласа

Шăрçалаççĕ сăвăсем

Илемпе касмăкланса

Туртăнаç ÿнерçĕсем.

Турăш евĕрех чыслаççĕ

Илĕртÿллĕ пикене,

Тилмĕрÿ унтан ыйтаççĕ

Тĕрлĕрен сĕнеç чÿкне.

Афродита кĕвĕçсе

Тавăру çинчен шутлать.

Вăл Психея çилленсе

Хурлантарма шут тытать.

Çав шухăшпа Амура

Пĕр кунхине йыхăрать,

Йĕркесĕр çынна савма

Ĕнентерме вăл хушать.

Ик аппăшĕ те пикен

Патшасемпе мăшăрлă.

Пĕр Психея хальллĕхе

Тăр пĕчченех – хăй майлă.

Çавăнпа-ши тарăхса

Юмăçа ашшĕ каять,

Сăлтавне уçма ыйтса

Сăрт çамкине çывхарать.

«Хĕрне чул хысак çине

Ертсе кил эс каçхине,

Пулас мăшăр çунатне

Сарса çитĕ ун патне.

Тискер кайăклă хаяр,

Çавнашкалах ултавлă,

Çынсене кăна вăл мар

Турăшсене çĕнтернĕ».

Çавăн пек сăмахсемпе

Хуравлать юмăç ăна,

Патша сехри хăпнипе

Кермене васкав утать.

Анăç енне туртăнса

Хĕвелĕ куна вĕçлет.

Патша канăç çухатса

Керменте утас виçет.

Чарăнса вăл кăшт тăрать-ши

Шухăшсене майласа,

Ĕнсине вăл е хыçать-и

Нимĕн тума аптраса.

Хĕвел анчĕ сăрт хыçне,

Кĕренленчĕç пĕлĕтсем.

Нимĕн те килмест пуçне

Явăнаççĕ шухăшсем.

Капларах тусан мĕнле-ши

Йăнăшасран шикленет.

Тĕрĕс шухăш кам сĕнсе-ши,

Анчах та вăхăт иртет.

Ĕнтрĕк сăн та таврана

Çитнĕ çавă хушăра,

Каç пуласси инçе мар

Мĕскер тăвас тупата?

Акă, халне çитерсе

Хăй патне хĕре чĕнет.

Калаçмалли пур тесе

Пÿлĕме ертсе кĕрет.

Хупă алăк хыçĕнче

Мĕн каланă-ши, патша?

Ун пирки халапсенче

Асăнман пĕр сăмах та.

Юмăçа, ак, пăхăнса

Ертсе каять вăл хĕре,

Мĕн хушнине тăнласа

Хăварать çав пĕччене.

Куççульсем шăпăртатса

Юхать пикен куçĕнчен,

Çил вĕрет лăплантарса:

«Хăрушлăх çук нимĕн те».

Мĕн тесен те, чĕтренсе

Пулас мăшăра кĕтет.

Хумханса вăл, шикленсе

Ыйхăпала кĕрмешет.

Сар уйăх пĕлĕт хыçне

Шуса кĕчĕ тахçанах.

Пурте ыйхă авăрне

Çакланнă ĕнтĕ, паллах.

Çăлтăрсем те ыйхă витĕр

Çутатаççĕ çĕр çине

Ку мĕскер, палăрчĕ чăлтăр

Шуйлантарчĕ пикене.

Кăкăртан тухса тарас пек

Кăлт та кăлт тапать чĕре,

Пурнăçпа сывпуллашать е

Хытса кайрĕ халь пике.

Ним тума та хальхинче

Пытанма та вырăн çук.

Никам çук хÿтĕлеме

Куçсенчен юхать куççуль.

«Çавăн евĕр вĕçленет-шим

Пурнăçа курмасăрах,

Çамрăк ĕмĕр тĕпленет-шим

Юрату туймасăрах?»

Пĕринчен пĕри хăрушă

Килеç пуçа шухăшсем

Шикленÿллĕ тавралăх

Шуйланать-çке чун-чĕре.

Çав самантра сасартăк

Тÿперен Зефир анать.

Ыталаса пикене

Тÿпенелле ăнтăлать.

Вăл çуначĕсем çинче

Инçе çĕре çитерет.

Ешĕл курăк хушшинче

Вĕçеве Зефир вĕçлет.

Илемлĕ йĕри-тавралăх,

Çумранах çырма юхать.

Тĕлĕкре, тейĕн, садра

Чун илемпе йăмăхать.

Асамлă тĕспе капăрлă

Вĕçсе иртеç кайăксем,

Çуйхашаççĕ умлă-хыçлă,

Ян! Каяççĕ сассисем.

Пĕр кайăк, ав, инçех мар

Мăнаçланса утаслать,

Çакăн йышши курăма

Пуçласа пике сăнать.

Йывăç çинчен çмĕçсем

Илĕртеççĕ тутанма,

«Хальхинче эпĕ ăçта-ши

Леш тĕнчере е кунта?»

Чĕпĕтсе те вăл пăхать

Хăйĕн çепĕç аллине,

Ырату-çке палăрать

Чĕпĕтни те сисĕнет.

Ку чухне, ав, тĕлленмест

Пурте чăн – куç умĕнче,

Анчах та вăл чĕптемест

Тыткăнлать юмах тĕнчи.

Çывăхра çÿллĕ кермен

Ылтăн тĕспе вылянать.

Пикене Зефир иртме

Аллипеле кăтартать.

Хаклă йышши чулсенчен

Сукмак хывнă кермене,

Хĕвел ылтăн çутинче

Йăлтăртатаç тĕрлĕрен.

Сарăпа, кăвакăн, хĕрлĕн

Уйăрма та хăшне çук.

«Хăш патшан-ши керменĕ,

Мĕнле тытас калаçу?»

Кĕлчечекĕн çеçкисем

Саламлаççĕ пуç тайса,

Çакăн чулĕ илемрен

Пуç каймалла çаврăнса.

Шикленсе сукмак çине

Утасларĕ сарă хĕр,

Кермен çÿллĕ алăкне

Асамлă уçрĕ-ши вăй?

Пĕр тĕлĕнет, пĕр савнать

Пике умри курава,

Çакăн пек те-ши пулать?

Çăтмах евĕрех шалта.

Хĕр пÿлĕмсенче çÿрет

Пур çĕрте те шăп та лăп.

Пĕр никам та çук-ши, тен,

Çук, çитеççĕ сасăсем.

Мĕн çинчен те шутласан

Куç умне ĕмĕт тухать,

Ак, сĕтел пуçтарăнса

Куркана алă тăсать.

Сĕтелĕ çинче мĕн çеç çук

Тĕрлĕ-тĕрлĕ çимĕçсем,

Ылтăн чашăк пыл та çу

Кĕмĕл чашăк çырлисем.

Юрăçсем килентерсе

Шăратаççĕ юрăсем.

Хĕр кăмăлне килмелле

Вĕсен çепĕç кĕввисем.

Темиçе те кун иртет

Никама та вăл курмасть,

Каç çитсен мăшăр килет

Ир çитсессĕн – çухалать.

«Эпĕ камне эсĕ пĕлсен,

Киленÿ çĕтет йăлтах», —

Çамрăк мăшăр пикене

Вăрттăнлăха систерет:

«Çав тер çепĕç саслăскер,

Хăрушă пулас çук», – тет.

Анчах мăшăр сăнарне

Хальлĕхе вăл тĕпчемест.

Йăмăкĕшĕн хурланса

Тарăхаççĕ аппăшсем.

Пур çĕрте те шыраса

Килсе тухаççĕ вĕсем.

Мĕн чухлĕ атă-пушмак

Çĕтне вĕсем шыранса,

Çавах тăван йăмăкне

Шаннă пулать, тупасса.

Тĕл туса аппăшсене

Кĕтсе илет сарă хĕр,

Кермен тăрăх çÿретсе

Паллаштарать пурнăçпе.

Ăмсанса пăхаç куçсем

Йăмăкĕн пуянлăхне,

«Кам пулать сан мăшăру?

Хăш патшалăх пуçлăхĕ?

Сăн-питрен вăл еплерех

Чипер-ши е хитре мар?

Ÿт-пĕвĕ ун мĕнлерех

Яштака е мăнтăркка?»

Халиччен те эп ăна, —

Кун çутинче курман, – тет. —

Вăл çĕрле кăна манпа

Ирхине çумран çĕтет».

Çавăн пек сăмахсемпе

Хĕр пĕлтерет хăй çинчен,

Çийĕнчех аппăшĕсем

Вăрттăнла канаш сĕнеç:

«Каçхине хĕвел анать те

Ыйха сир эс хăвăнтан,

Мăшăру килĕ çитет те

Вырăнтан та ан хускал.

Упăшку ыйха путсан

Çурта çут эс вăрттăн çеç,

Те пĕрер-пĕрер усал вăл

Те çĕлен вăл – илĕртмĕш».

Аппăшсем каланă пек

Хĕр çурта çутать çĕрле,

Çывхарать кравать патне:

Упăшка çыврать канле.

Ылтăн тĕслĕ çÿçĕсем

Йăлтăртатаç çутăра,

Пикен савнă куçĕсем

Пăхса савнать мăшăра.

Ыйхăра тĕлленнĕрен-ши

Йăл-кулу тутисенче,

Юмах евĕрех-çке каç

Асампа тулли тĕнче.

Юрату турăш куçне

Пур илемĕпе курнать,

Хĕр пĕшкĕнсе мăшăрне

Çепĕççĕн çеç чуптăвать.

Шутламан пике çавна:

Çуннăçем, çурта йĕрет.

Тумламсем тумлаç çуртан

Инкек çуммăнах çÿрет.

Çурта çути куçĕнче

Вылянчăклăн ялкăшать,

Юрату çулăмĕнче

Ылхан хăй ĕçне тăвать.

Ах! Инкек! Вĕри ăвăс

Тумлать мăшăр хул çине,

Ыратăва тÿсеймесĕр

Амур уçать куçсене.

Ÿкĕтлĕн куçсем пăхаççĕ

Пике çине тинкерсе,

Ăнланчĕ пике: йăнăшнă,

Ма итлесе аппăшне.

«Эх, савниçĕм, мĕскершĕн

Пăхăнмарăн хушнине,

Ылхан халĕ пирĕншĕн

Пурнăçлать хура ĕçне».

Çавăнтах вăл кантăкран

Вĕçсе тухать хăварса,

Сарă хĕре хуйхăра

Йăнăшнăшăн хурланса.

Хыçĕнчен тухса чупать,

Кăлăхах. Вăл инçетре,

Афродита, ак, çыхать

Амурăн пиçне хулне.

Тата тепĕр тавăру

Шутласа тупать хĕре:

«Илем ещĕкне тыт çул

Хальллĕхе вара ĕçле».

Ĕçленĕ май хĕр пухать

Çул çине вак-тĕвексем,

Тĕрлĕ майăн шухăшлать

Тупсăмĕ çук ниепле.

Вăт çапла хĕр çул тытать

Илем ещĕкĕ патне,

Çул тăрăх вăл кĕл тăвать

Ватă Турăш амăшне.

Тур амăш сар пикене

Малалли пирки калать.

Мĕнлерех унта çитме

Еплерех хăйне тытма:

«Ещĕке эсĕ ан уç,

Хăрушлăха вăл таять»,

Çав сăмахсемпе карчăк

Куç умĕнчен çухалать.

Хĕр чылай çулпа утать-и

Кун кунлать те, çĕр çĕрлет.

Тĕ хĕвелĕ çутатать-и

Каçхине уйăх çÿрет.

Çитрĕ, акă, шыв хĕрне,

Анлăн сарăлса выртать.

Шыв тĕкĕрĕ тыткăнлать те

Çавах шухăша ярать.

Аслă çырма каçма çук

Пĕр Харон çеç каçарать.

Анчах та тискер йытти

Шăлĕсемпе йăлтăрать.

«Вилесен çырми урлă

Каçать пике кимĕпе,

Ват карчăк канашĕпе

Шăплантарать йыттине.

Кĕçех ещĕке илсе

Çĕр çине вăл таврăнать.

Усă курас-ши тесе,

Ещĕке пике уçать.

Кĕтнĕ илем вырăнне

Ещĕкрен тухать усал,

Ним ăнкартман пикене

Тарăн ыйха путарса.

Усал сывлăш алхасать,

Сиен кÿрет халăха,

Те çилĕ вĕрет урса,

Тÿсейми çук шăрăхпа.

Хÿтĕлĕх ыйтса халăх

Турăшсене тилмĕрет,

Зевс пуринчен те асли

Олимпра канаш сĕнет.

Çÿллĕ ту çинче пуху

Йĕркелет Турăшсемпе,

Афродитăн сăн хĕрхÿ

Айăпĕ пĕр ун çинче.

Телее, Амур çитет,

Вăратать вăл сăнăпа,

Ещĕке часах леçме

Сĕнет вăл Психейăна.

Турăшсен патши патне

Хăй васкавлăн вĕçтерет,

Савнийĕ хутне кĕме

Вăл патшана тилмĕрет.

Зевс Амурăн сăмахне

Тăнласа итлет тимлĕн.

Юрату асамлăхне

Хăй çинче пĕлет чупкăн.

Леда ятлă арăма

Акăш пулса илĕртнĕ.

Тепĕрин вĕчи çине

Çумăр пулса тăкăннă.

Арăмĕ вара хăйĕн

Тĕшмĕртет кил таврашра.

Çавнашкал-ши, тен, шăпи

Пĕтĕм влаç пĕр алăра.

Çавăнпа та-ши тен,

(Халапсенче хурав çук).

Пикене хута кĕрсе

Вилĕмсĕрлĕх парнелет.

Хăйĕнчен вăл чаплă туй

Çамрăксене йĕркелет.

Чĕрере пур юрату

Темĕне те çĕнтерет.

Ациспа Галатея

Ешĕл курăк пур çĕрте

Çитĕнеççĕ çимĕçсем.

Йыхăраççĕ хăй патне

Ывăçпа виноградсем.

Хумханать тинĕс йăвашшăн,

Çуйхашаççĕ кайăксем,

Хĕвелĕ пăхать ачашшăн —

Çăтмах тейĕн ку çĕре.

Кашни кун пĕр вăхăтра

Хĕвел çÿллĕ çĕкленсен,

Килсе тухать тинĕсрен

Ытарма та çук пике.

Хыçĕнчен хумсем сирсе

Татах тухаç пикесем.

Ку тинĕс патши Нерей

Илĕртÿллĕ хĕрĕсем.

Пуринчен те хитререх

Галатея пулнă теç.

Тинĕсри моряксене

Пулăшу кÿнĕ вăл çеç.

Сывлăша хумсем хăрушшăн

Çĕкленеç-и хăмсарса,

Карапсене айлĕн-çийлĕн

Çавăраç-и путарса.

Çак йышши çанталăкра

Галатея пĕр шанчăк:

Хумсене лăплантарма

Çителĕклĕ пĕр авăк.

Халь кăна хаяр хумсем

Çак хĕр çепĕç сассинчен,

Майĕпен пĕчĕкленсе

Çухалаççĕ тинĕсре.

Çÿллĕ тури шăтăкра

Пурăннă сăнсăр циклоп,

Кĕтÿ кĕтнĕ айлăмра

Хевтепе пулнă улăп.

Сăрт çийĕпе çумăрта

Кĕтĕвне вăл çÿретнĕ,

Хысаксене хушăран

Катмакпала тĕпретнĕ.

Пĕр шухăшсăр çак таран

Иртттернĕ вăл ĕмĕрне,

Шăхличепе выляса

Хăш чух юрă сĕрленĕ.

Тен, çавнашкал малалла

Пурнăçĕ пыратчĕ-ши:

Кĕтĕвне ертсе çыра

Килсе тухма пÿрнĕ-ши?

Сăрт çамкинчен инçете

Тинкерет циклоп тимлĕн,

Хумсем тинĕс çийĕпе

Шăмпăлтатаççĕ лăпкăн.

Хăйĕн пысăк кÿсекне —

Карап мачтипе пĕр тан,

Пăрахать çерем çине,

Кăларать шăхлич унтан.

Шăхличĕ вĕрсен, тавралăх

Сисчÿвленсе шăпланать.

Кайăк-кĕшĕк самантрах

Хăй йăвинче пытанать.

Акă, шыв çине сирсе

Ылтăн хĕвел тухнă пек,

Циклопа тĕлĕнтерсе

Килсе тухрĕ сар пике.

Полифем куç чакăртса

(циклопа çапла чĕнеç),

Сывлама та чарăнса

Пăхса ларать ун çине.

Асамлă курăну, тейĕн,

Шикленет çухаласран.

Галатея – пур – шыв çийĕн

Киленет чăмпăлтатса.

* * *

Полифемăн сăнарне

Уçса пама питĕ хĕн,

Илес-милес сăн-питне

Кăтартма сăмах çук-мĕн.

Лăпăс-лапăс çÿçĕсем

Çумăрта çеç шыв кураç,

Ÿссе кайнă сухалсем

Пĕтĕмпех питне сăраç.

Пĕртен-пĕр куç циклопăн

Вырнаçнă çамки çинче,

(Халь куратăр, ав, хăвăр

Шăнăçмасть сăмахсенче).

Çак сехмет сар пикене

Пĕрре курсах куç хывать,

Астаррăн вăл тинкерет

Хăрах куçĕпе шыва.

Кам юраттăр эсреле

Сăн-сăпатсăр усала.

Тирпейленме Полифем

Кăнтăралла çул тытать.

Катмакпа çÿç якатма

Тытăнать вăл çитсенех,

Çăлăнаççĕ пайăркан

Тусăнса пĕтнĕ çÿçсем.

Чÿхенсен çăмăлтарах

Пулатчĕ-ши якатма?

Хĕн пулĕ çав, сахалрах

Ăс пулсассăн пуçăнта.

Çап-çутă çивчĕ çурла

Кăларать вăл кĕтесрен,

Сухалне ывăçласа

Кĕскетме хатĕрленет.

«Тирпейлерĕм сăн-пуçа», —

Кÿленчĕкрен тинкерет.

Чунсăрне анчах шута

Вăл илмен-тĕр, куçкĕрет.

Канăçа циклоп çухатнă

Çемĕçелнĕ чĕрипе.

Çавах та ăна шăпа

Пиллемен-тĕр телейне.

Полифем пĕлмен пикен

Ацис – савнă каччи пур.

Кăмăллаççĕ пĕр-пĕрне —

Яшсен çирĕп юрату.

Кăпăклă хумсем чупаççĕ,

Кăпăклă хумсем сирсе.

Тĕл пулаççĕ савăнса

Галатеяпа Ацис.

Çĕркаçа мĕнле чăтса

Шурăмпуç çывхарнине

Вĕсем кĕтнĕ хумханса

Теприне çитессине.

– Ырă кун сана, савниçĕм! —

Хумсем витĕр сас çитет.

– Ырă кун, çутă телейĕм! —

Хирĕçле хурав вĕçет.

Çĕнĕ кун – çĕн йăл-кулу

Туйăмсем çирĕпленеç.

Савнипеле калаçу

Чĕрене килентерет.

Çыр тăрăх вĕсем çÿреççĕ

Алла-аллăн тытăнса,

Полифем сăнать çиллессĕн

Юратăва ăмсанса.

Кĕтÿне ертсе çыра

Килсе тухать вăл, курать.

Алла-аллăн тытăнса

Ациспа пике утать.

Полифем сăнĕ хăрушшăн

Кайăк та çумĕн вĕçмест.

Тинкерен куçĕ юнавлăн

Тутисем ун шăл йĕреç.

Шăхличĕ хăрушшăн вĕрчĕ

Çĕр чĕтренчĕ кисренсе.

Тинĕсре хумсем çĕклерĕ

Асар-писер çил иртсе.

Çамрăксен чĕри шуйланчĕ —

Ырăпа вĕçленес çук.

Полифем хысак шыранчĕ

Циклопран тармашкăн çук.

Тинĕсе пике ыткăнчĕ

Хÿтлĕ хумсен ытамне,

Пĕр хысак çитсе çĕмрĕлчĕ

Ацис юлчĕ ун айне.

Чул хысак ик ванчăка

Çурăлчĕ те, варринче

Хăмăш курăнчĕ куçа

Çăл куçăн тĕкĕрĕнче.

Шывĕ, ак, тинĕс енне

Тупрĕ çулне шыраса,

Часах хумсем сирпĕнсе

Ыталарĕç çырмана.

Халăхра çакăн йышши

Халап юлнă ас илме,

Ĕмĕрне те ан çухатăр,

Чăн юрату илемне.

Купидон

Карса илнĕ тĕттĕмлĕх

Çăлтăрсем те палăрмасть.

Кун-каçа ырнă халăх

Канлĕ çывăрать.

Ăнсăртран сас пулчĕ

Шаккаççĕ алăка.

Кам-тăр сасă пачĕ

Сирчĕ ыйăха.

Çакăн пек çанталăкра

Кам çÿретĕр терĕм,

Çук, шаккаççĕ хытăрах

Тĕлленчĕ, темерĕн.

«Кам пĕр шикленмесĕр,

Каçхине çÿрет?» —

Çилле пытармасăр

Чĕнтĕм хайхине.

«Ÿт-пÿ шăнчĕ пĕтĕмпех

Сивĕ çил кашлать,

Хăв куратăн, ав, тÿпе

Хуп-хура тавра.

Мĕскертен хăратăн,

Эп пĕчĕк çеç ача,

Çул-йĕртен аташрăм

Ярсамччĕ ăшăнма».

Çакăн евĕр сăмахсем

Çитрĕç, акă, тул енчен.

Çуртана хăвăрт илсе

Çутатрăм хальхинче.

Тулта çумăрĕ чашлать

Çиçĕмĕ çиçет.

Урнă çилĕ ахăрать

Хÿмене силлет.

Лăпланма та шутламасть

Чарăна пĕлмест,

Çÿлти уйăх çути те

Çĕр çине çитмест.

Акă уçрăм алăка,

Ку тата мĕскер?

Тăрать пĕчĕк çеç ача

Пĕр тумтирсĕрскер.

Икĕ шурă çунатне

Асăрхарăм кун çинче,

Ухăпа сăннисене

Хĕстернĕ хул хушшине.

Иртсе лар кăмак умне,

Çав тер вĕт шăннă,

Халь те çавă каçхине

Вут чĕртес шут пулнă.

Ухăпа сăннисене

Ача хучĕ çумнерех.

(Каччăсемпе хĕрсене

Çак улаха сĕтĕрет).

Авă, çитрĕ ăшăнса

Калаçма пуçларĕ.

Ухă тытрĕ выляса

Сăнă ункăларĕ.

Ман çине пăхса хăй

«Пăсăлман-ши?» – тет.

Сăнă вĕçне ман енне

Чеен шĕвĕртет.

«Пĕртте пăсăлман-çке

Ухă çумăрпа»,

Суранларĕ чĕрене

Ылтăн сăнăпа.

Чĕрене вут хыпнăн,

Çурасла сурать.

Купидон хаваслăн

Савăнса кулать.

«Кÿршĕре пике пур,

Сана пит савать», —

Вăрттăн çеç Амур

Сиплев савалать.

Çавхатер илемлĕ

Хĕр çитĕннĕ кÿршĕре,

Сăпсан çинçе пилĕклĕ

Епле чăттăр-ха, чĕре.

Пуринпе те ăшшăн,

Уççăн калаçать.

Тĕнчере çук тейĕн,

Сасси тыткăнлать.

Çав тери те çепĕç

Çăл евĕр юхать.

Чĕре ман чул мар-çке

Çулăмпа çунать.

Курăнмасть кăна,

Çиеле тухмасть.

Савнă пике сăнĕ

Асăмран каймасть.

Каçхине тухсассăн:

«Пĕтĕм чунтан ытарап:

Юратап, – тесе каласшăн,

Темшĕн – вăтанап.

Юратап сана, – тесессĕн

Енчен йышăнмасть?

Пурпĕрех пĕтетĕп

Чун тăнăçланмасть.

Пĕр каçхине вăйăра

Шанса пĕтме çук.

Уçрăм хамăн чĕрене:

«Арăм пул, Лисук!»

Ялти сарă пикене

Эпĕ савнă тахçанах,

Чĕрене уçса чĕнме

Хăюлăх сахалтарах.

Хальхинче те ăшшăн

Пăхрĕ ман çине,

Чĕнчĕ вăл йăвашшăн:

«Мĕн тейĕ, анне».

Мул енчен катăк та

Вăй-халăм ман пур.

Пурнăçри йывăрлăхран

Хĕрÿ чĕре пур.

Юратсассăн чĕререн

Пире ним те çитеймест

Савнă чĕре ăшшине

Вут кăвар та çĕнеймест.

Çулталăк çавăнтанпа

Иртсе кайрĕ ĕç-хĕлпе,

Кайăксем, ав, кăнтăра

Туртăнаççĕ картипе.

Лисукпа эпир телейлĕ

Çĕнĕ çуртра савăнса

Пурăнатпăр халь илемлĕ

Вулакана ыр сунса…

Арçури

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.