Vita Bonifatii

Orditur liber sancti Bonifatii

1. Qualiter in infantia Dei servitium inchoavit

Inlustrem igitur ac vere beatam sancti Bonifatii summi pontificis vitam moresque eius, sanctorum magnopere imitatione sacratos, licet opacitate praepediti scientiae, exili tamen opusculi huius stamine innectere ac simplici historiae tegmine, – quemadmodum relegiosis viris referentibus conperimus, qui cottidiano eius conloquio et relegionis conversatione sedulo praesentati, ea quae audierunt vel viderunt in exemplum posteris tradiderunt, – congregata verborum raritate, texendo nitimur enodare et ab exordio usque ad finem, quanta possumus indagatione, divinae contemplationis eius sanctimoniam revelare.

Cum enim primaevo puerilis aetatis decore multa ut solet maternae sollicitudinis cura ablactatus atque enutritus esset, magna nimirum dilectatione, ceterorum postposita amore filiorum, adfectatus est a patre. Sed quia iam labentia cuncta animo subiecerat et aeterna magis quam praesentia cogitare disposuerat, cum esset annorum circiter quattuor seu quinque, Dei se servitio subiugare studivit multoque mentis conamine de monasteriali iugiter vita insudare et ad eam mentis cottidie nisibus anhelare. Cum vero aliqui, sicut illis regionibus moris est, presbiteri sive clerici populares vel laicos praedicandi causa adissent et ad villam domumque praefati patrisfamilias venissent, mox, quantum possibilitatis eius pusillanimitas in infantia sua praevaluit, coeperat cum eis de caelestibus loquendo tractare et, quid sibi suaeque infirmitate in futurum proficeret, interrogare. Cumque ita diu de caelestibus diuturna mentis meditatione cogitaret ac totum se in futurum extenderet et ad superna eregeret, patri etiam demum haec quae animo gerebat revelavit et, ut suae consuleret voluntati, rogavit. Quo conperto, obstupefactus pater magna eum increpationis instantia partim minis, ne se desereret, prohibuit, partim etiam blandimentis ad saecularis negotii curam instigabat, ut temporaneo eum transitoriae hereditatis subiungeret lucro et, sese quandoque defuncto, suae terrenae facultatis custodem, immo etiam heredem relinqueret. Verbis quidem quam plurimis, fraudulenta humanae calliditatis usus versutia, tenerum a cepti perfectione propositi animum declinare temptavit magisque hanc suae tolerabiliorem esse infantiae activam quamque vitam monasterialis militiae contemplativam multiplici sermonum adolatione promittit, ut vel sic a propositi huius conamine eum cohiberet et ad mundane luxus mollitiem incitaret. Sed vir iam Deo in pueritia plenus quanto est a patre plus prohibitus, tanto, mentis arrepta fortitudine, caeleste adquirere sibi thesaurum et sacris se coniungere litterarum studiis ancxius anhelabat. Fitque mirum in modum, sicuti semper divina agere solet misericordia, ut suo inbecilliores aetatis militoni Deus et coeptae rei solacium et ancxiae voluntatis augmentum obsistentisque repentinam patris motationem mentis providens condonavit, ita ut uno eodemque temporis successu et festina patrem egritudo, subitaneo iam inminente mortis articulo, subrepsit et pia quantotius pueri magno temporis intervallo praepedita voluntas succrevit, dominoque Deo adiuvante, succrescendo impleta est ac perfecta.

Postquam enim miro dispensationis Dei iudicio carnalem ingens sancti viri patrem arripuerat languor, deposita mox pristina mentis pertinacia, puerum, propinquorum facta conventione, ad monasterium, quod priscorum nuncupatur vocabulo Ad-Escancastre, spontaneus, a Domino quidem correptus, direxit et fideli viro Vulfhardo, qui et abbas illius extitit monasterii, per fideles suae legationis nuntios redditum commendavit. Quem, puerilibus adhuc in annis constitutus, sapienter, suis secum adstantibus amicis, adlocutus est, et quod multo videlicet tempore monasteriali se regula subiecere desiderasset, rationabile prolata petitione, sicut a parentibus pridem edoctus erat, indicavit. Cui protinus pater monasterii, inito fratrum consilio et eorum accepta, sicut regularis vitae ordo poposcit, benedictione, consensum praebuit et effectum. Sicque vir Dei, carnale orbatus patre, adoptivum nostrae redemptionis secutus est patrem, terrenisque saeculi renuntians lucris, mercimonium deinceps aeternae hereditatis adquirere satagebat, ut iuxta veridicam veritatis vocem patrem relinquendo aut matrem aut agros aut alia, quae huius mundi sunt, centuplum acciperet et vitam aeternam possideret.

2. Qualiter adolescentiae incentiva primitus frangeret et omnibus bonis inhereret

Expleto igitur, licet summatim primordiali expositionis nostrae ordine, quia quali se in initio studiosae conversationis sanctimonia subdiderit, breviter protulimus, ut, fabricae a nobis fundamento confecto, structurae paulatim sublimitas ad summa altius erigeretur. Postquam enim aetas et mira in eo scientiae praevaluit fortitudo, infantiaeque VII, puerilis adveniente decore aetatis, evolvuntur anni, magna siquidem mentis et ineffabili gravitate, caeleste inspirante gratia, sicut subsequentia huius operis documenta declarant, ditatus est et multarum castimonia virtutum iuxta ostensum sanctorum exemplar praecedentium et venerabilium instituta patrum subditus, declaratus ac decoratus. Adeo etiam divino exarsit ingenio ac lectionis adprime se subdidit exercitio, ut, singulis quibusque additis temporibus, momentis atque horis annorumque curriculis, augerentur etiam in eo superni adiumenta divinaque donorum incrementa protectoris. Et quanto pastoralis pedagogio magisterii est provectus, tanto ad profectum aeternae beatitudinis – sicut fideles confamiliaritatis illius viri pro certo testati sunt – eum cottidiana eius studia iugi ludis litterari meditatione die noctuque incitavere et contra infestas diabolicae suggestionis persecutiones, quae tenerum sepe apud mortales iuventutis florem ceu nebulosae quadam caecitatis caligine obtegere solent, mirabiliter protexere, ita ut etiam propter indesinentem diuturnae sollicitudinis eius curam et sempiternam sanctarum legum examinationem inlecebrosa in eo adulescentiae incentiva et carnalium desideriorum impetus primitus inpingentes, domino Deo auxiliante, maxima ex parte sedavere. Magisque ac magis ad communem provehunt populorum doctrinam, quam, non multo transacto temporis intervallo, secundum pontificale ecclesiasticae diffinitionis decretum inchoavit, dilatavit ac perfecit: quoniam, caduca huius mundi contempnens ornamenta, monasterialis vitae normam in infantia sua rite ac regulariter sub moderata praefati patris gubernatione annos quam plurimos custodivit, donec, pueritiae facessante lascivia et pubertatis inchoante adulescentia, ardentior illum ingenioli sui voluntas accendit, ut ad finitima quoque monasteria, magisteriali lectionis provocatus penuria, cum consensu atque consilio conservorum fidelium patrisque monasterii perveniret.

Cumque voto simul et mente omnipotentis sibi adesse incessanter magna precuum perseverantia suffragium postularet, tandem, divina caelitus inspirante gratia, ad monasterium, quod usque hodie dicitur Nhutscelle, pervenit et beatae memoriae Wynberchtes abbatis, qui venerabiliter praedictum sub regulari disciplina regebat monasterium, spiritali litterarum diligentia provocatus, elegit magisterium fratrumque secum in Domino viventium contuberniam. Ac sic servorum Dei iunctus consortio, devotum domino Deo servitium et laboriosam vigiliarum instantiam lectionisque divinae operam ingenti meditationis studio exhibuit, ita ut maxima demum scripturarum eruditione – tam grammaticae artis eloquentia et metrorum medullata facundiae modulatione quam etiam historiae simplici expositione et spiritalis tripertita intellegentiae interpretatione inbutus – dictandique peritia laudabiliter fulsit, ut etiam aliis demum paternarum extitit pedagogus traditionum et auctor magisterii, qui et discipulus ante ea subiectorum esse non recussavit: quoniam sacrae mos est conversationis, ut praeferre se ceteris pertimescat, qui subici aliis rennuerit, quia et recte oboedientiae operam subiectis inpendere non valebit, quam superna praelatis dispensatione iuste non exhibebit. Hanc enim ita omnibus in commune viventibus et maxime suo, sub regulari videlicet disciplina, abbati monachica subditus oboedientia praebebat, ut labore manuum cottidiano et disciplinali officiorum administratione incessanter secundum praefinitam beati patris Benedicti rectae constitutionis formam insisteret, omnibusque exemplum bene vivendi in verbo, in conversatione, in fide et castitate se praebens, ut omnes de fructu eius perciperent et omnium mercedis aeternae perciperet portionem. Sed et humilitatis quoque eius et caritatis excellentiam solus, qui occultorum cognitor est, Deus intimae inspectionis eius consideratione novit, qua omnes sibi commilitones sollerti cura subiuncxerat, ut ab eis timore pariter habebatur et amore, et quem divina dilectione haberent socium, mutuo apostolicae admonitionis honore praevenirent ut patrem. Tantaque in eo affabilitatis erga fratres et caelestis doctrinae succrevit magnitudo, ut, rumore sanctae exortationis eius crebrescente, fama eius multis per monasteria tam virorum quam etiam virginum Christi apertissime claruit: quorum quidem quam plurimi, virili sexus robore confortati et lectionis instantia incitati, ad eum confluxere et, saluberrimum scientiae fontem potantes, numerosa scripturarum volumina legendo recensere. Quibus ergo sexus infirmioris inbecillitatis inerat et adsidua pergendi abnegabatur facultas, tantae sibi sapientiae virum, divini inflatae spiritu amoris, praesentari fecerunt, paginarumque seriem transcurrentes, celesti instanter scrutinio inhesere et sacramentorum archana mysteriorumque abdita iugiter meditantur. Quem ita superna sublevavit gratia, ut iuxta egregii praedicatoris exemplar et gentium doctoris vocem formam habens sanorum verborum in fide et dilectione Iesu Christi, sollicite curans se ipsum probabilem exhibere Deo, operarium inconfusibilem, recte tractantem verbum veritatis.

3. Quod doctrinae verbum omnibus praeberet et quod hanc non suo ante tempus aetatis arbitrio arripuerat

Ad generalem ergo cottidianae contemplationis eius formam et diuturnam parsimoniae continentiam sermo a nobis directus aliquantisper dirivatur, ut per singulos quosque ascensus sublimia huius sancti viri opera propensius conpendiosa verborum raritate exequamur studiumque vitae per omnia venerabilis sancti Bonifatii subtilius indagando prosequamur, ut et aequa libraminis moderatione exemplar nobis aeternitatis et patens fiat apostolicae eruditionis norma. Qui per sanctorum exempla arduam caelestis intellegentiae semitam feliciter scandens ac praevium populis ducatum praebens, portam domini Dei nostri, quam iusti intrabunt, ipse ingressus aperuit. Et ab infantia sua usque ad decrepitam aetatis senectutem praeteritorum non mediocriter patrum sapientiam imitatus est, dum prophetarum iugiter et apostolorum verba stilo sanctitatis conscripta et gloriosam martyrum passionem litterarum apicibus insertam, sed et euangelicam domini Dei nostri traditionem cottidie commendabat memoriae et secundum apostolum, sive manducasset sive bibisset sive aliud aliquid egisset, laudis semper praeconium et devotae fastigium iubilationis tam mente quam etiam ore persolvebat Deo, iuxta illud psalmigraphi: Benedicam Dominum in omni tempore; semper laus eius in ore meo. In tantum enim scripturarum exarsit desiderio, ut omni se intentione earum imitatione et auditione sepius coniungeret; et quae ob doctrinam populorum conscripta sunt, ipse quippe populis mira eloqui dissertitudine et sollertissima parabularum adsertione efficaciter praedicando retexuit. Cui tale discretionis temperamentum inerat, ut et vigore correptionis mansuetudo et vigor praedicationis mansuetudine non deerat, sed quem zelus accenderat vigoris, mansuetudo mitigabat amoris. Divitibus ergo ac potentibus liberisque ac servis aequalem sanctae exortationis exhibuit disciplinam, ut nec divites adolando demulceret nec servos vel liberos districtione praegravaret; sed iuxta apostolum omnibus omnia factus est, ut omnes lucrificaret. Qui et doctrinae caelestis documentum non suo ante tempus arripuit arbitrio nec obstinationis suae rapina usurpatum adquisivit, sed sanctae humilitatis profectu XXX aut eo amplius annorum habens aetatem, magisteriale et familiare sublevatus electione, iuxta canonicae constitutionis regulam suscepit et ad sacerdotalis officii gradum, diversis donorum ditatus muneribus, accessit, ita ut elemosinis quidem misericordiaeque operibus, quantum sub regularis monasterialique praevaluit districtione, opere penitus ac voluntate deserviret, sed et nocturna vigiliarum spatia omnibus horis praeveniens, orationis se sollicitius laboriosa operatione exercuit. Cuius nec patientiam ira subripuit nec longanimitatem furor commovit nec libido continentiam expugnavit nec abstinentiam castrimargia violavit; sed ita omni se ieiunii frugalitate subiugavit, ut, vinum et siceram non bibens, utriusque testamenti imitatus est patres et cum egregio gentium diceret doctore: Castigo corpus meum et servituti subicio, ne forte, aliis praedicans, ipse reprobus efficiar.

4. De eo quod ab omnibus primatibus directus sit ad Cent et quod postea ad Fresiam pervenit

Collecta ergo sparsim superius sublimitate sancti huius viri virtutum, silentio quae subsequuntur minime praetermittenda estimamus, quae et fidelium didicimus relatione virorum et manifesta equidem scripturae patefactione exerere curamus: quanta suarum perseverantia virium et coeptis bonis inheserat et ad alia quaeque festine properando animum incitaret. Cumque diutius mentem supra enumeratis virtutibus edomaret et de die in diem ad altiora bonorum documenta sub praedicto se presbiteratus gradu proveheret, iam, regnante Ine Westsaxonum rege, subitanea quaedam incubuerat, nova quadam seditione exorta, necessitas; et statim synodale a primatibus ecclesiarum cum consilio praedicti regis servorum Dei factum est concilium. Moxque omnibus in unum convenientibus, saluberrima de hac recenti dissensione consilii questio inter sacerdotales ecclesiastici ordinis gradus sapienter exoritur. Et prudentiori inito consultu, fideles in Domino legatos ad archiepiscopum Cantuariae civitatis nomine Berechtwaldum distinandos deputarunt, ne eorum praesumptione aut temeritate adscriberetur, si quid sine tanti pontificis agerent consilio. Cumque omnis senatus et universus clericorum ordo, tam providenti peracta conlatione, consentirent, confestim rex cunctos Christi famulos adlocutus est et, cui huius praefatae legationis nuntium inponerent, sciscitaret. Tum repente summus in Christo archimandrita, qui praedicto praeerat monasterio, nomen Wynbercht et Wintra, qui monasterium quod dicitur Tyssesburg praesedebat, et Beorwald, qui divina coenobium gubernatione quod antiquorum nuncupatur vocabulo Glestingaburg regebat, necnon et alii multi huius sancti propositi patres sanctum hunc virum accitum adduxerunt ad regem. Cui et nuntium rex et legationis notitiam inposuit et, adhibitis secum sociis, direxit cum pace. Qui etiam, nuntio sibi inposito, iuxta mandatum seniorum prospero itenere pervenit ad Cent et archiepiscopo summi pontificatus infula praedito sapienter cuncta, quemadmodum edoctus erat a rege, per ordinem revelavit. Et sic, spontaneo accepto responso, post non multos dies reversus est ad patriam, praefatoque rege ac praedictis servis Dei secum adsistentibus, a venerabili archiepiscopo spontaneum scienter detulit responsum et magnum universis contulit gaudium. Ac sic deinceps mira dispensationis Dei benivolentia nomen eius diffamatum est et celebre apud omnes tam seculares dignitates quam etiam ecclesiastici officii ordines habebatur, ita ut, amodo iam in futurum proficiens, synodali sepissime eorum intererat instituto.

Sed quia mens etiam Deo dedicata favoribus non adtollitur humanis nec laudibus sublevatur, coeperat ad alia multa sollicitudinis cura adtentius properare et parentum adfiniumque suorum consortia devitare et peregrina magis quam paternae hereditatis terrarum loca desiderare. Sed cum sic longo temporis intervallo secum sollertissime deliberaret, ut patriam parentesque desereret, tandem, arrepto beatae memoriae et praedicti patris consultu, cuncta animi sui secreta intra conscientiam ante ea abscondita patenter aperuit et magna precuum instantia ad consensum suae voluntatis sancti viri animum provocavit. Qui etiam, magna primitus admiratione obstupefactus, poscenti sane supplicantique desideratum ad tempus contradixit iter, ut cepti propositi sedaret industriam; sed ad extremum, invaliscente omnipotentis Dei providentia, convaluit etiam sermo petentis. Et tanta abbatis fratrumque suorum secum sub regulari disciplina viventium devotione adoptatum inchoaverat iter, dominoque Deo dispensante, compleverat, ut ei etiam humani sumptus solacia libenter inpenderent et magna cordis commotione lacrimarum diutius infusiones orationumque supplicationes pro eo ad Dominum fuderent.

Hic etiam dum, spiritali confortatus armatura et seculari sublimatus sumptura, utriusque vitae stipendiis minime careret, adhibitis secum duobus aut tribus fratribus, quorum corporali spiritalique indigebat sustentaculo, profectus est, ac sic, inmensis peragratis terrae partibus, prospero obans fratrum comitatu, pervenit ad locum, ubi erat forum rerum venalium et usque hodie antiquo Anglorum Saxonumque vocabulo appellatur Lundenwich. Ac non multo transacto postliminio nautarum, naviter novus quidem epipata, consentienti nauclerio, adgressus est navem, nauloque inpenso, prospero ventorum flatu pervenit ad Dorstet, ibique aliquandiu commoratus, debitum domino Deo exsolvit die noctuque praeconium.

Sed quoniam, gravi ingruente paganorum impetu, hostilis exorta dissensio inter Carlum principem gloriosumque ducem Franchorum et Redbodum regem Fresonum populos ex utraque parte perturbabat maximaque iam pars ecclesiarum Christi, quae Franchorum prius in Fresia subiectae erant imperio, Redbodi incumbente persecutione ac servorum Dei facta expulsione, vastata erat ac destructa, idulorum quoque cultura exstructis dilubrorum fanis lugubriter renovata, tum vir Dei, perspecta perversitatis nequitia, pervenit ad Trecht, ibique aliquantis exspectatis diebus, advenientem regem Raedbodum adlocutus est, et multis illarum circumvallatis ac conspectis terrarum partibus, utrum sibi in futurum praedicationis uspiam patesceret locus, perquireret, proponensque animo, ut, si quanam in parte huius populi euangeli umquam aditus claresceret, verbi quidem Dei semina ministraret. Quod etiam, multis transactis annorum curriculis, gloriosa martyrii testificatio conprobavit.

Sed quia sanctorum singulare munus est sanctitatis, ut, dum ad tempus suum sine spiritalis virore germinis laborem minime pollentem perspiciunt, ad alia prorsus loca foecundo laboris cum fructu migrant, – quoniam in cassum inhabitatur locus, si et fructus deest sanctitatis, – sanctus enim vir, dum sterelem aliquandiu Fresonum terram inhabitaret et estatis autumnique aliquantulum tempus praeteriret, iam arida caelestis rore fecunditatis relinquerat arva et ad natale, suis secum sumptis conviatoribus, solum migravit, ac monasterii sui secreta petens, etiam ibidem secundi siquidem anni hiemem, tripudiantium fratrum amore susceptus, hiemando transegerat, et apostolicam gentium doctoris vocem imitaretur, dicentis: Ibi enim constitui hiemare.