«О, этот мир, печальный мир и бренный!
И всё, что видишь в нём и слышишь, – суета.
Что эта жизнь?
Дымок в небесной бездне,
Готовый каждый миг исчезнуть без следа…».
Фудзивара КИЕСКЭ.
***
Түү курдук чэпчэки
Санааны сырыстым,
Ситтэрбэт инники
Дьурааны батыстым.
Хас хардыым аайы мин
Манньыаты бырахтым,
Хас түгэн күндүтүн
Аахпакка арахтым.
Ааспытым манньыаты
Хааһаҕар хаалаата,
Хаампытым бэлиэтэ
Ханна да хаалбата.
Сир-халлаан ыккардыгар
***
Түннүгүнэн төлө көппүт
Түгэммиттэн туох да хаалбат,
Санаабынан саҕалаабыт
Сарсыардааҥҥым хатыламмат.
Сулус сиргэ сууллаат сүтэр,
Субу баарым син биир бүтэр.
Көрүлүүргэ төрүөт көстөр –
Көҕүрүөхтээҕим көҕүтэр.
***
Сырдык диэбитим хараҥа,
Хараҥа диэбитим сырдык,
Кырдьык диэбитим сымыйа,
Сымыйа диэбитим кырдьык
Эбит.
(Өйүм дьэҥкэрэн ылааччы
Арыт).
Хаайыыга
Оо, саас!
Эмиэ саас…
Эн сырдык сыдьаайгын
Сэрэнэн таайабын,
Эн чэбдик салгыҥҥын
Сэрэйэн иэйэбин.
Түннүк нөҥүө
Сааскы көх-нэм,
Эркин нөҥүө
Сааскы көх кэм.
Барыттан ыраахпын
Устунан умнабын,
Мин тугу гыныахпын
Билбэккэ мунабын.
Миэхэ да саас
Бэлэх биэрэр,
Ханна да сас
Олох кэрэ.
Оо, саас…
Эмиэ саас!
Күһүн
Бу арбы-сарбы
Аастар ааһан быстыбат.
Күн саарыы-саарыы
Былыт курдат сылытар,
Арыт олох да сүтэр.
***
Күҥҥэ таласпыт талыы мастары –
Күнү сайыспыт көнө бэстэри
Ыраахтан ымсыыра көрбүтүм,
Күнтэн көрдөспөт өһөс эрээри.
***
Хотугу хокку
Илиҥҥи инититтэн
Судургу, холку.
***
«Человек – Дух или Чело, проходящее
веками».
Халлаан аана арыллыа,
Хаҕым сиргэ хараллыа.
Санаам нөҥүө саҕыллыа,
Сандаар диэки салаллыа.
Сандаар тула хараҥа
Сабардама кэмнэммэт,
Куйаар бары көрүҥэ
Кистэлэҥи этэн бэрт.
Хараҥаны нөҥүөлээн
Хаһыс бэйэм тиийиэҕин,
Сардаҥаны хатылаан
Саҕахтары ситиэҕин
Өтө көрө сатыыбын –
Өйүм хааттан тахсыбат,
Сыта-тура саныыбын –
Санаам сайдан быстыбат.
***
Буолардыын бииргэбин.
Бу баартан бэйэбин
Булбатым арай мин?
Барыта түргэниэн!
Бастыыры батыһан
Барбытым ырааҕыан…
Бытаара түстэрбиэн.
Быыс түһэн быстахтан
Быыһыырын күүттэрбиэн.
Букатын кэлбиппин
Бутуйар суолунан
Бу күнтэн бардарбыан.
Баар буолуу буруйун
Барытын суох гынан
Барыгы кыайдарбыан…
***
Ханнык эрэ тыллары
Хатылаары хаайабын,
Хаһан эрэ кэлэри
Хам-түм таба таайабын.
Эппитим элэс гынан
Эрдэҕэ элиэтиир,
Түүйбүтүм түүнү быһан
Тулаҕа сыбыытыыр.
Ол кэмҥэ олох түүлэ
Оргууй атын өҥнөнөр,
Остуоруйа көҥүлэ
Ону-маны солбуйар.
***
Бүгүн баарым
Бүүрүктэнэн
Бүтэн иһэр.
Ахсым кэмим
Атахтанан
Ааһан иһэр.
Үчүгэйин
Үүйэн биэрэн
Үксэппэтэх,
Сатаҕайын
Санаабынан
Самаабатах
Тулабыттан
Тутан хаалар
Тугум да суох,
Үтүмэнтэн
Үктээн ылар
Үтүөм диэн суох.
Төлө көппүт
Түгэннэрбин
Төннөрбөппүн,
Элэс гыммыт
Эгэлгэбин
Эргиппэппин.
***
Кумахха кумах кутуллар,
Куйаарга суолум суруллар.
Саҕахха тиийэ субуллар,
Тыалырдар тута сотуллар.
Саҕахтыын халлаан силбэһэр,
Кинилиин бүөмнээн сипсиһэр.
Харахпын онно хатыыбын,
Ханыыбын хантан булабын.
Суруллар суолу бутуйар
Тыаллары сырсан көрөбүн,
Кырыллар кэми эргийэр
Тыллары тиһэн эрэбин.
Тылынан тикпит кэмим
Ойуу эрэ.
Тыалынан айбыт ырыам
Хайдах эрэ.
***
Салгынтан саҕыллар
Санааны сайыстым,
Атынтан ааҕыллар
Албыны айыстым.
Төлкөбөр суох дьолу
Төлөөммүн төннөрдүм,
Олохпор суох суолу
Оонньоон мин оҥордум.
Көстүбэт мин дьолум
Кими да үөрдүбэт,
Кистэлэҥ санаабын
Кимиэхэ да эппэт…
***
Көстүү аны көтүппэт,
Көстөр өҥө көҕүппэ
Ол да буоллар салгыппат,
Олох күүһэ син бүппэт.
Даҕайбакка дуоһуйан
Дьоллонору айабын,
Таарыйбакка да таптаан
Талбаарары таайабын.
Көннөрүттэн да сылтаан
Көнньүөрэри билэбин,
Бытархайтан да сатаан
Бэлиэлэри булабын.
Бүтэһиктээх бүгүҥҥү
Бүччүмүгэр бүгэбин,
Самалыктаах сайыҥҥы
Салгыныгар саһабын.
***
Таһырдьа кыһыҥҥы сарсыарда
Тымныыта дьиэҕиттэн таһаарбат,
Иһирдьэ – бөлүүҥҥү өссө да
Санааттан арахсыан баҕарбат.
Баара суоҕа санаа этэ –
Сабылыннын хара быыс,
Бараныаҕа барыта
Барыҥныырдыын, тура тура түс.
Бараннын, бараннын, бардын!
Айыллыаҕа саҥа тыас.
Арахтын, арахтын, аастын!
Арыллыаҕа онтон быыс.
Саҕаланыы – сырдык түгэн
Санааларгын сааһылыа,
Сардаҥалыы курдаран
Суруйаргын сиһилиэ.
Таһырдьа – өссө да сарсыарда.
Аан дойду баар эрэ, суох эрэ…
Иһирдьэ барыта иһийдэ.
Бүтэйдэ. Ким эрэ, туох эрэ…
Санаалыын, саҥалыын
Үтүөнү хайҕаатым,
Барытын саҥалыы
Оҥоро сатаатым.
Барыта кэрэ диэн
Бэйэбэр кэпсээтим,
Бүппэтэр ханнык диэн
Хоһооммор холбоотум.
***
Аан дойдуну айхаллыыр
Аптаах тылы булларбын,
Айылҕаны хатылыыр
Айдарыылаах буолларбын
Күндэлэс күнүм
Күндүтүн,
Кэккэлэс кэмим
Кэрэтин,
Олох диэн оннук
Олуһун,
Дьоллоох диэн маннык
Буоларын
Туһунан туойуом этэ.
Баар буолар бүппэтин
Тылбынан итэҕэтэ
Бар дьоммор кэпсиэм этэ.
***
Күн аайы атыннык олоруом.
Кэми да саманнык албынныам.
Биир күнү биир сылга холуйуом,
Кыраны сүүнэттэн ордоруом.
Ырааҕы чугастан буламмын
Аала суох айанныыр мин буолуом,
Арааһы санаанан тутаммын
Аата суох аан дойдуну айыам.
Көстүбэт ол дойду туһунан
Бииртэн биир хоһоону суруйуом,
Биллибэт иэйиигэ бэринэн
Наартан наар илэни тулуйуом.
***
Хара түүн кэнниттэн
Үүнүө дуо сарсыарда?
Хара мэҥ сирэйтэн
Сүппэт дии хаһан да…
***
Оҕо буолан ылбытым
Ойуута сотуллан эрэр,
Саҥа суолу тэлбитим
Сонно тута оһон иһэр.
Дьолу дьолго тиспитим
Дьүөрэлиитэ күрэннэ,
Оһуор-бичик аспытым
Оҕуруота тоҕунна.
Таптал баара диэбитим
Таабырына сүтэн хаалла,
Ааһан иһэн айбытым
Абылаҥа албын буолла.
Олоҕунан оонньооммун
Оҕус миинэн эрдэҕим,
Оттомуран хааламмын
Олустааммын эттэҕим.
***
Быстах-быстах көстүүлэри
Көмүскэ холооботум,
Кыра-кыра үөрүүлэри
Эмискэ арыйбатым.
Ыраах саҕах ыҥырарын
Улахаҥҥа уурбатым,
Барыах баҕа ыксатарын
Балаҕаҥҥа муннардым.
Барбах баҕа туһугар
Баарбын-суохпун бараатым,
Таммах саҕа дуомугар
Ааппын-суолбун анаатым.
***
Хаарыаннаах халлааммын
Хара былыт хаххалаата,
Саргылаах санаабын
Саҥа сүтүк сабардаата.
Ыас хара былыкка
Ыар санаам ыйана түстэ,
Таас дьүлэй турукка
Тиксэрээри тарбачыста.
Арай тыал аймаатар
Ааһа охсуо дуо былытым?
Былыттыын барыстар
Бары барыта букатын…
***
Сарсын саҕа кэрэни
Санаабынан айбатым,
Бүгүн баартан атыны
Булаарыбын иэйбэтим.
Сарсын курдук саҥаны
Сатаан ырыа гымматым.
Бүгүн – куруук бүтэҥи,
Бытаан, кыра. Кыайбатым…
Сарсын эмиэ саҥаттан
Саҕаланыа барыта.
Албын ыра санааттан
Атын олох кэрэтэ.
Сайыҥҥы күн
Аан дойдуну күн ахсын
Атын хараҕынан көрөбүн,
Айылҕабыт барахсан
Алыптаах өҥнөрүн сөҕөбүн.
Саһарҕаттан саҕалаан
Сайын бары барыта дьикти,
Сарсыҥҥыттан кыралаан
Сотуллан бараахтыаҕа ити.
Ол туһунан санаамыым,
Олохтон көннөрү дуоһуйуум.
Айарбынан аймаамыым,
Ааһартан толору дьоллонуум.
Хартыына
Көстөртөн атын
Чаҕылхайы арыйдым,
Ааһартан атын
Баарыгар итэҕэйдим,
Аттыбар баартан тэйдим.
***
Биир кэм барыта
Үтүө көстүү туораттан.
Бу биир кэриэтэ
Кыра-кыра араастар
Алҕастара алдьаттар.
***
Айылла илик
Айымньы эрэ ордук.
Сурулла илик
Суруктарга эрдэттэн
Сүгүрүйэ мин туруом.
***
Бука бары биир буолан
Субу баары таҥабыт,
Атын-атын өттүттэн
Биири син биир айабыт.
Кыра-кыра эйгэлэр
Эрэллэрин түмэбит,
Туора-туспа бэлиэлэр
Таайыыларын холбуубут.
Улуу дуолга уонна дьэ
Уруһуйдаан барабыт,
Буолуу илэ кэрчигин
Салгыы ууран биэрэбит.
***
Туох эрэ суруллуон
Бу киэһэ күүтэбин,
Алҕаска бэриллиэн
Ааттаһа үҥэбин.
Үргүүк тыл үөрүттэн
Биир тылы тутуум диэн,
Куруук баар кыраттан
Арыллан кэллин диэн.
Үрүҥ лиис эрэлин
Мин онно холбуубун,
Уонна быыс сүтэрин
Тыыммакка маныыбын…
Ардахтаах күн
Ыраас таммахтар
Чуумпу көстүү буолаллар.
Ыраах түннүктэр
Көстө-көстө сүтэллэр.
Тастан ким эмэ кэллэр!
***
Бу бүппэт ардах
(Дьоллонорго буолуо дуу?) –
Көстүбүт сылтах.
Наҕыл бары-барыта
Чаҕыл күнтэн саһыыта.
Түүҥҥү ардах
Субу түгэн сөллөн биэрбэт,
Сурах хоту сүрэх иэйбэт.
Аны кэлэн ааспыт аалбат,
Ахтылҕаны аны айбат.
Уора-көстө түүнүн ардыыр
Улам халлаан сүрбүн баттыыр.
Салгытыахтыы самыырдыыр,
Сүөрэ тардыы баайыы курдуур.
Түүҥҥү ардах субу аҕай
Түннүк устун түспүт суолун
Тарбахпынан хатылыы,
Таарыйаммын хат тыынныы
Таалан турдум өр да өр
Түгэн бүөмүгэр бигэнэн,
Санаам сабынан өрөр
Санньыарыгар сигэнэн.
Суураллыбыт биир-биир түгэн
Сыыйа тиллэр сибикитэ,
Төлө көппүт төннөр хам-түм
Төлкөлөөҕүн бэлиэтэ
Түүлгэ көһөр түүҥҥү ардах
Түүйэригэр биллиэ дуу,
Сиргэ түһэр хас таммах
Сипсиэригэр эмиэ дуу?
***
Кэннибиттэн да кэпсэниэх
Кэрэни биэрбэтим,
Инникитин да иһиллиэх
Ырыаны айбатым.
Кэлиэхтээххэ кэриэс буолуох
Тугу да туойбатым,
Сарсыҥҥыга сөп түбэһиэх
Тугу да суруйбатым.
Биир күннээх эргиирим
Бүппэтин мин сөхтүм,
Бу быстах саныырым
Быыһыттан быктардым.
Барыта кэрэ
Туох эрэ үчүгэй
Өттүкпэр имнэннэ,
Барыта баараҕай
Буолан дьэ көһүннэ.
Санаалыын, саҥалыын
Үтүөнү хайҕаатым,
Барытын саҥалыы
Оҥоро сатаатым.
Барыта кэрэ диэн
Бэйэбэр кэпсээтим,
Бүппэтэр ханнык диэн
Хоһооммор холбоотум.
***
Айымньы курдук
Олохпун мин айдарбын,
Саҥаттан курдук
Күммүн мин саҕалаатарбын,
Сөбө суоҕун сотторбун.