Ишққа оид 40 қоида

– Мендан қандай жавоб кутаётганингни тасаввур ҳам эта олмаяпман, – ғўнғиллаб қўйди устоз.

– Лекин ҳамон менга буни сенга очиш буюрилган бўлса, вақти-соати келганда бу менга маълум бўлишига ишонаман. Унга қадар биз билан қол. Меҳмонимиз бўл.

Буни эшитгач, дарбадар дарвиш тавозе билан таъзим қилди ва миннатдорлик билан Бобо Заминнинг қўлини ўпди. Шундан кейин устоз дарвишга ғалати савол берди:

– Сен ўзингдаги барча илмни бошқа инсонга беришга тайёрман, дединг. Сен Ҳақиқатни худди қимматбаҳо дур каби ўз кафтингда ушлаб турибсан ва уни кимгадир тақдим этишни истайсан. Лекин ўз қалбини руҳият нури учун очиш оддий инсон учун жуда мураккаб масала. Сен бунда Худога тегишли ҳуқуққа даъво

қилмоқдасан. Бунинг учун сен қандай бадал тўлай оласан?

Мен дарвишнинг берган жавобини бир умр эсимдан чиқармайман.

– Бадалига бошимни бермоқчиман.

Бутун танамда чумоли ўрмалаётгандай бўлди, титраб кетдим. Тирқишдан яна қараб, устоз ҳам мендан кам ларзага тушмаганини кўрдим.

– Балки, гаплашганимиз бугунча етарлидир, – тин олди Бобо Замин.

– Сен чарчагансан. Рухсатинг билан хизматчимизни чақирай. У ётар жойингни кўрсатсин, тоза кўрпа-тўшак ва бир пиёла сут берсин.

Шамс Табризий яна эшикка ўгирилди, у мени кўриб турганига ҳеч шубҳам қолмади. Боз устига, у нафақат ташимни, балки бутун қалбимни ҳам кўриб тургандай, ундаги ўзим ҳали билмайдиган сирларни ҳам биладигандай эди. Ҳойнаҳой, у Бобилдаги Хорут ва Морутдан Қуръон рад этган жодуларни ҳам билиб олган чиқар. Ё бўлмаса, у эшик ва девор ташқарисини кўришга қобил бўлган ғайриоддий инсоний қобилиятга эга бўлса керак. Ҳарқалай у мени қўрқитиб юборди.

– Хизматчингизни чақиришга ҳожат йўқ, – деди дарвиш овозини бироз баландлатиб.

– Мен унинг яқин ердалигини ва бизни эшитиб турганини ҳис этаяпман.

Мен шундай қаттиқ оҳ тортиб юбордимки, назаримда, бу ҳатто қабристондаги ўликларни ҳам уйғотиб юборди. Саросималикдан сакраб, қоронғу жойга беркинмоқчи бўлиб, боғ томонга отилдим. Бироқ у ерда мени кутилмаган нохушлик пойлаб турган эди.

– Шу ёқда экансанда, ярамас! – ошпазнинг овози келди менга, у қўлида супурги билан чопиб келарди.

– Бошинг балога қолди энди, бола, балога қолди!

Мен бошқа томонга сакраб қочдим ва супургига қоқилиб кетишимга оз қолди.

– Бери кел ё оёқларингни синдирайми! – кетимдан чопиб, пишиллаб бақирарди ошпаз.

Лекин мен тўхтамадим. Бунинг ўрнига ўқдай отилиб боғдан чиқиб кетдим. Кўзларимга Шамс Табризийнинг юзи кўринмай қолгунча чопавердим, эгри-бугри ёлғизоёқ йўлдан чиқиб, катта кўчага чиқдим, кейин эса катта кўча бўйлаб чопдим, чунки ҳеч тўхтай олмай қолгандим. Кўкрак қафасимда юрагим дукиллар, томоғим қуриб кетган эди, мен эса барибир чопавердим, токи тиззаларим қайрилиб, ерга ағдарилиб тушгунимча чопдим.

Элла

2008 йил, 21 май, Нортгемптон.

Дэвид қочиб қутулиб бўлмайдиган жанжал олдидан ўзига далда бера-бера азонда уйга қайтганида хотини ўз ўрнида ухлаб ётганини кўрди. Ёнида «Ширин шаккоклик» қўлёзмаси ётар ва вино ичилган бўш стакан турарди.

Ўн минутлардан кейин Элла уйғонди. Дэвиднинг ваннахонада душ қабул қилаётганидан ҳайрон бўлмади. Эри бошқа аёллар билан ўйнашишга ўйнашиши, ҳатто тунни улар билан ўтказиши ҳам мумкин эди-ю ва лекин эрталаб душни ҳамиша ўз уйида қабул қилар эди. Дэвид ётоқхонага қайтиб кирганида, унинг уйга

келмагани борасидаги тушунтиришларидан қочиш учун ўзини ухлаётганга солди.

Бир соатча ўтар-ўтмас Дэвид ва болалар ўз ишларига тарқаб кетишди ва Элла яна ошхонада ёлғиз қолди. Ҳаёт оқими яна ўзининг одатдаги ўзанига тушгандай эди. Элла ўзининг севимли «Пазандалик санъати – осон ва тез» ошпазлик китобини очди ва бир нечта рецептни ўқиб кўриб, ўзини кун бўйи иш билан банд қилиши мумкин бўлган анча мураккаб менюни танлади.

Денгиз моллюскаларидан заъфарон, кокос ва апельсин солиб тайёрланадиган ёвғон шўрва.

Қўзиқорин, хушбўй кўкатлар ва беш хил пишлоқ билан пишириладиган спагетти.

Хўшбўй олма мойи, сирка ва саримсоқпиёз шимдириб пишириладиган бузоқ қовурғалари.

Лайма сокидаги яшил ловиядан ва гулкарамдан тайёрланадиган салат.

Кейин десерт (ширинлик) танлади: илиқ шоколад суфлеси.

Элла овқат тайёрлашни яхши кўрарди. Энг оддий масаллиқлардан ширин таомлар пиширишдан у нафақат ҳузур қиларди, балки, қизиғи шуки, кайфияти ҳам кўтарилиб кетарди. Боз устига бу иш жуда аъло даражада чиқиши унга яна ҳам кўпроқ ҳузур берарди.

Бундан ташқари, овқат тайёрлаш уни тинчлантирарди ҳам. Ошхона унинг ҳаётида ўзини дунёдан ажратиб олиши ва вақт тезлигини гўё қисқартириши мумкин бўлган жойи эди. Баъзи одамлар учун интим муносабатлар шундай рол ўйнайди, фикрлар эди Элла, лекин бунинг учун икки киши бўлиши керак, ошхона учун эса фақат вақт, ишга меҳр ва масаллиқ бўлса, бас.

Телевидениедаги пазандалик дастурлари бошловчилари бу санъат кишидан руҳий илҳом ва ижодий қобилият талаб қилишини уқтирадилар. Улар ҳамиша «эксперимент» сўзини такрорлайдилар. Элла уларнинг фикрларига қўшилмайди. Экспериментни олимларга, ғаройиботларни эса рассомларга ҳавола этиш жоизроқ эмасми? Бу ерда эса анъаналарга риоя этиш ва сира ҳам эксперимент қилмаслик керак. Таом тайёрлашни билиш – бу урф-одатга ва қоидаларга риоя этиш дегани. Ҳозирги даврда аҳамияти қанчалик кам қадрланаётган бўлмасин, ошхона юмушларида уларга риоя этиш сира айб эмас.

Элла ўзининг уй юмушларини эскича юритиш одатини қадрларди. Эрталаблари бутун оила деярли ҳамиша бир вақтда нонушта қилар, дам олиш кунларини ҳамиша бир ерда ўтказишар, ҳар ойнинг биринчи якшанбасида қўшниларини тушликка (меҳмонга) чақиришарди. Дэвиднинг ўз ишидан сира вақти ортмагани учун бутун рўзғор ишлари: харажатлар, уй-рўзғорни, болаларни тартибда тутиш, уларнинг дарс тайёрлашларини кузатиб бориш – барчаси фақат Элланинг зиммасида эди. Пайшанба кунлари Элла Пазандалик клубига борарди, у ерда клуб аъзолари ўзаро пазандалик рецептларини бўлишар эдилар. Ҳар жуманинг бир неча соатини бозорда, фермерлар билан, уларнинг маҳсулотларини муҳокама қилиш ва таъмини тотиш ва тажрибаси кам ёш бекаларга маслаҳатлар бериш билан ўтказарди. Қолган нарсаларни у уйга қайтишда магазиндан олар эди.

Шанба кунлари кечқурун Дэвид Эллани ресторанга (одатда япон ресторанига) олиб борарди – шунда агар унча чарчамаган бўлишса ва унчалик маст бўлишмаса – уйга қайтишгач, бирга бўлишарди. Қисқагина ўпичлар ва эркалашлар эҳтироснинг эмас, балки шунчаки боғланишнинг ифодаси эди. Никоҳлари барқарор ва одатий тусга кирганидан кейин биргалик ўз жозибасини йўқотган эди. Улар баъзан ҳафталаб бир-бирига яқинлашмас эдилар. Элла ҳатто бир вақтлар эр-хотинлик муносабати унинг ҳаётининг муҳим қисмини ташкил этганига ҳайрон бўларди, энди эса енгил тортган, ўзини деярли эркин ҳис этарди.