Тау мен теңіз ертегілері. Юйминь елі

АЛҒЫ СӨЗ

Сяо Мао ұстаз өзім ұнататын балалар әдебиеті жазушыларының бірі. Ол маған «Балалықтың фотосуреттері», «Күндіз қандай болады?», «Шабарман» сынды бірнеше шығармасын ұсынып еді. Мен оларды Weibo-ның «Балалар кітабы» сайтына шығарғанмын. Сяо Мао маған сыйлаған әрбір кітабына «Балалар оқуы – барлық оқудың негізі», «Жұмыр басты пенденің бәрі махаббат пен арман қуған тұлпарлар», «Қызықты кітаптар оқып, көңілді адам болайық» және т.б. нақыл сөздерімен қолтаңба жазып беріп отырды. Оның әдеби шығармашылығы мен оқу туралы ойларын осыдан толық байқауға болады.

Жақында «Минтянь» баспасының редакторы Сяо Мао мырзаның жаңа кітабының баспадан шығатыны туралы айтып, менің сол кітапқа алғы сөз жазып беруімді өтінген болатын. Мен кітаптың «Тау мен теңіз ертегілері» деген ерекше атауын естігенде, қауырт жұмысымды қайырып қойып, бірден келісімімді бердім.

«Таулар мен теңіздердің классикасы» (Шань хай цзин) – Қытайдың Цинь дәуіріне дейін жазылған ежелгі кітабы, еңбекте негізінен география, табиғат байлықтары, наным-сенімдер, бақсылық пен мифтер, сондай-ақ ежелгі тарих, медицина, әдет-ғұрып, халықтар, т.б. туралы мағлұматтар топталған. «Таулар мен теңіздердің классикасы», «Теңізді толтырған Цзинвэй», «Күнді қуған Куафу» сияқты таныс мифтер мен әңгімелер ғана емес, сонымен бірге кітапта біз көп біле бермейтін тамаша таулар мен өзендер, сиқырлы жаратылыстар туралы айтылады.

«Таулар мен теңіздердің классикасы» көне тарих пен географияны, жергілікті ерекше өнімдерді зерттеуге мол деректер береді. Сондай-ақ кітапта сөз болған фантазиялық сипаттағы, таңғажайып миф-аңыз ертегілер әдеби шығармашылыққа құнды элементтер беретін кеніш саналады. Ол балалар әдебиеті шығармашылығы үшін де үлкен мүмкіндік бере алады. Қазіргі заманғы қытай әдебиетшілері «Таулар мен теңіздердің классикасындағы» жер-су атаулары, өсімдіктер, құбыжықтар сияқты өкілдік элементтерге негізделе отырып, оларды әдеби туындыларға айналдыру сынды жаңғырту жұмысын жүргізіп келеді. Жақында Қытайда жарық көрген «Қайта оралған батыр» және «Құбыжық аңдар» дейтін танымал екі фильм де «Таулар мен теңіздердің классикасы» атты шығарма мазмұны негізінде жазылғанын білеміз.

Сяо Мао ертегілерінде «Сяо Маоның өзіне тән ерекшеліктері бар» деген пікірді жиі естиміз. «Тау мен теңіз ертегілері» топтамасына келер болсақ, одан да сол ерекшеліктерді кездестіреміз.

«Таулар мен теңіздер классикасы» Сяо Маоның хоббиі делінеді. Ол «Таулар мен теңіздер классикасының» көптеген нұсқасын жинап, сақтап келеді. Демек, ондағы мәтін мен иллюстрациялар оған үлкен ой салып, шығармашылық шабыт сыйлағаны даусыз. Сяо Мао «Таулар мен теңіздер классикасын» дәстүрлі мәдениеттің мәйегі деп санайды. Қазіргі кезде ол соны пайдаланып, кәдеге жаратып отыр. Автор Қытай балаларының қазіргі шынайы өмірін «Тау мен теңіз ертегілеріндегі» қиялмен тығыз қабыстырып, шындық пен фантастиканы, бүгінгі өмір мен көне дәстүрді, классика мен заманауи стильді біріктіріп, жаңа ертегілер құрастырды. Оның бұл шығармашылық қадамы бізді қуантып отыр.

Мысалы, Сяо Мао «Таулар мен теңіздер классикасында» айтылатын башэ (bаshе)1 пілді жеп, сүйегін бірнеше жылдан кейін шығарып тастайды деген аңызды негіз ете отырып, үш жылан туралы ертегі құрастырып шықты: онда Вэйвэй деген кішкентай башэнің И-имен үйленіп, өздігінен жүріп-тұра алмай қалған кәрі башэге қамқор болғаны баяндалады. Кәрі башэ өлер алдында оларға «піл жемеңдер» деп өсиет айтып кетеді. Кішкентай башэ оның өсиетін тыңдамай, пілді жұтып қояды. Бұл қызықты оқиға желісіне құрылған шағын ғана ертегі болғанымен, онда терең философиялық ой мен үлкен мән жатыр.

Айта кету керек, «Тау мен теңіз ертегілері» топтамасы балаларға арналған оқиғаларды баяндап қана қоймайды, сонымен қатар балаларға ертегі арқылы негізгі құндылықтарды жеткізуге назар аудартады. Ертегілерде ақиқат, ізгілік, сұлулық ұғымдары өте тамаша тоғысқан. Мысалы, «Отшашар» деген ертегіде әкесі отшашарға «Сен киіміңді, шұлығыңды, аяқ киіміңді түгел шешіп жалаңаштанып, құралсыз, тамақсыз табиғат аясына барып, ағаш пен шөпті қорек етіп, жабайы аңдармен (егер жабайы аңдар болса) дос бол» дей отырып, оған табиғатпен үнемі байланыста болу керек екенін ескертіп отырады. Сяо Мао осы арқылы балалардың табиғатқа етене жақын өскенін, «табиғат тапшылығы бұзылуы» синдромынан зардап шекпесе екен деген арман-тілегін білдіреді. Тағы бір мысал ретінде көрсетер болсақ: Сяо Мао өзінің «Хужэнь» деген ертегісінде «Қиял, мейірімділік, әділеттілік, жаратылыс, уақыт… таңғы шық, шырт ұйқыда көрген түс, гүлдердің жұпар иісі… осылардың бәрі-бәрін ешкім бағаламайтын деңгейге жетті. Бұл адамды қатты алаңдатады және ой салады» деген сөздерді әженің аузына салып береді.

Балалардың қытай дәстүрлі мәдениетіне деген қызығушылығын қалай оятуға болады? Ежелгі қытай классикасының шығармашылық трансформациясы мен инновациялық дамуын қалай жүзеге асыруға болады? Бұл жағында Сяо Мао пайдалы әрекет жасады. «Тау мен теңіз ертегілері» топтамасына енген ертегілер ежелгі қытай халқының ғажайып қиялына мұра ету негізінде оны жаңғыртып отыр. Бұл автордың дәстүрлі қытай мәдениетіне деген құрметі. Бұдан автордың Қытайдың дәстүрлі мәдениетін шығармашылық жолмен трансформациялауы мен инновациялық дамытуға деген ерік-жігерін көруге болады. Қытайда ежелден бар тақырыпты жаңғыртудың өзі балалар әдебиетіне қажетті кеніш болып саналады.

Чжу Юнсинь,

Қытай білім беру ассоциациясының вице-президенті, Қытайдың білім беру саласындағы жаңа оқу экспериментінің негізін қалаушы, Сучжоу университетінің профессоры

Цинфу (Qіngfu)

Ерте заманда жәндіктердің түрі өте көп болған.

Соның ішіндегі ең бір әйгілісі жаңғырық сияқты дыбыс шығаратын қоңыз болыпты. Ол таудың аңғарында өмір сүріпті. Олар біреу айғайлап дыбыс шығарса болды, соған еріп жаңғырады екен.

Сенбесең тау жаққа баршы, жаңғырық қоңыздар қазір де сен айғайласаң қосылып жаңғырып тұрады. Сен қандай сөз айтсаң да ол соны айнытпай салып береді.

Қазіргі адамдар ежелгі дәуірдегі адамдар сияқты романтикаға бой алдыра бермейді, қиялға да берілмейді, сол себепті көп нәрсені қызықты етіп түсіндіріп бере алмайды.

Жаңғырық қоңыз дуалдың еленбейтін бұрышбұрышында жүреді. Сондықтан биік қабырғаларға, аркалар мен биік көпірлерге қарап айғайлайды, кейде сол қоңыздың айғайлаған жаңғырығы естіліп жатады.

Бейжіңдегі Аспан ғибадатханасында жаңғырық қоңыз көп болғандықтан, жаңғырық анық естілетін. Сол жаңғырық қоңыздардың ұрпақтары сыбырлы қабырғаға қаланған тастары мен сол маңдағы шөптің арасында тығылып өмір сүріп жатыр. Ешбір заманауи жоғары технологиялық құрал оларды анықтай алған жоқ. Өйткені қазіргі адамдар олардың бар екеніне сенбейді, сол себепті жаңғырық қоңызтдар жұрт көзіне түсе бермейді.

Дей тұрғанмен, олар кез келген дыбысқа жауап беріп, өз міндетін адал атқаруда. Сондықтан да жаңғырық шығаратын қабырғаны көру үшін туристер сонда жиі барады. Жұрттың оған деген қызығушылығы артпаса, кеміген жоқ. Жаңғырық қоңыз (эхо) елдің көзіне түспейді, сол себепті жұрт оны көре алмайды. Өйткені жаңғырық қоңыздарға көрінбейтін қоңыздар көмектеседі.

Басында адамдардың көбі жаңғырық қоңыз бен көрінбейтін қоңызды бір-бірінен ажырата алмай жүрді. Өйткені жаңғырық қоңыздар мен көрінбейтін қоңыздар да егіз балалар сияқты бір ененің құрсағынан шыққан егіз қоңыз. Олардың сыртқы келбеті де бір-бірінен аумайды. Тек екеуінің айырмашылығы – жаңғырық қоңыз жасырына алмайды, ал көрінбейтін қоңыз жаңғырық қоңыз сияқты дыбыс шығара алмайды. Көрінбейтін қоңыз мақау, оларда үн жоқ. Бірақ олар жасырына алады, оның өзін көрсетпей жасыратын қасиеті бар. Сонымен қатар, егер көрінбейтін қоңыздың бірін өзіңмен алып жүретін болсаң, сен де елдің көзіне көрінбейтін боласың. Оның сондай керемет сиқыры бар.

«Гарри Поттер» кинотуындысындағы көрінбейтін плащ ғажап та әдемі болғанымен, алып жүруге қолайсыз, алып жүрген күннің өзінде, біресе киіп, біресе шешуге тура келеді. Ал көрінбейтін қоңыз оған қарағанда әлдеқайда ыңғайлы, оны өзіңмен алып жүрсең болады.

Көрінбейтін қоңыздар шөптің немесе жапырақтардың арасында жатады. Сол себепті адамдар оны жапырақ не шөп екен деп ойлап қалады. Қайта айналып қараса, жаңағы көрген жапырақ не шөп жоқ болып кетеді, адамдар өз көзіне өзі сенбей қайран қалып жатады. Ал жапырақ не шөптің лезде көзден ғайып болуының себебі, оның үстіне көрінбейтін қоңыз келіп жатып алады.

Ертеде мынадай әзіл болған екен. Бір адам көзге көрінбейтін жапырақтарды іздеп тапқысы келеді. Сөйтіп, ол үйіне көп жапырақ жиып алып келіпті де шетінен сынап көрмешкі болып бір жапырақты қолына алып, әйелінен:

– Жаным, сен мені көріп тұрсың ба? – деп сұрайды.

– Әрине, көріп тұрмын, – дейді әйелі. Ол келесі жапырақты ұстап, өзінің көзін көлегейлеп: – Жаным, мені әлі көріп тұрсың ба? – дейді.

– Көріп тұрмын, – дейді әйелі. Осы сұрақты жиырма ретттен көп қайталған соң, жалығып:

– Көрінбейсің, мен көріп тұрғам жоқ!.. – деп ашуланыпты.

Сөйтіп, әлгі адам «жапырақтың көмегімен ешкімнің көзіне түспеймін, мені ешкім байқамайды» деп ойлап, әлгі жапырақты қолына ұстай салып базарға барыпты. Ол базарға барған соң, көзіне көрінген затты алып қойнына тыға беріпті. Оны дүкенші тез байқап қалады да көпшілік қуып жүріп ұстап алып, «ұрлық жасады» деп әкімшілік органға жауап алуға жіберіпті.

Бұл көрінбейтін қоңызды білмейтін, тек көрінбейтін жапырақ пен көрінбейтін шөпті ғана білетіндерге қарата айтылған әзіл.

Тағы бір қызық жәндік туралы айтуға тура келіп тұр. Жәндіктердің бұл түрін жұрт Юй (yu) деп атайды. Бұл өзі суда жүреді. Олар канализация мен кәріздерде өмір сүргенді ұнатады. Әдетте, ылғалды жерлерде кездеседі. Олар да тауықтар сияқты құм жейді. Тауықтар ас қорытулары үшін құм жесе, ал бұл жәндік құмды адамға зиян келтіру үшін жейді.

Бұл адамдарға қалай зиян тигізуі мүмкін?

Жәндік бір түйір құм жеп, су жағасында жатып, адамның келуін күтеді. Шын мәнінде, ол адамдардан өте қорқады, «адамдардың аяқ астына тапталып өліп қаламын ба» деп шошып жүреді. Ол адам келген заман аузындағы құмды оған қарай түкіріп қалады. Бұл жәндіктің күші өте аз, ал құмды өте алысқа түкіре алмайды. Оны адамдарға мүлдем жеткізе алмайды, кейде күннің көзі шығып тұрған кез болса, ол құмды адамның көлеңкесіне дәлдеп тигізеді.

Ол түскірген құмға сәл қарауға да, көлеңкеге тиді екен деп салғырттық жасауға да болмайды. Бұл жай құм емес, жәндіктің аузынан шыққан құм. Бұл құм улы болады әрі коррозиялық өзгерістер тудырады. Ол адамның көлеңкесіне үлкен тесік қалдырады, яғни темекі тұқылының киімге тисе тесіп кеткені сияқты болады.

Көлеңке «күйіп қалса», адам ағзасына ықпал ете ме?

Әрине, адам бірден ауырып қалады. Ықпалы бар, менің айтайын дегенім осы. Ең қорқыныштысы, ауырған адамның неден ауырғанын табу мүмкін болмайды. Дәрігер қанша білікті болса да себебін таба алмайды. Әрине, бұдан асқан қорқыныш бола ма?

Біз басқа жәндік туралы айтып кеттік, енді цинфу2 туралы айтайық.

Ван Цзыхай3 цинфуды алғаш көргенде, оны көбелек деп ойлаған. Ол көбелекке өте ұқсайды, бірақ көбелектен сәл үлкендеу. Оның қанаттары бар, қанатының түсі өте ашық, көзді сүріндіреді.

Ол кезде Ван Цзыхай әлі бала болғандықтан, құртқұмырсқа, көбелек ұстауды жақсы көретін. Кейбіреулер Ван Цзыхай оларды ақшаға жарату үшін ұстайды дейтін. Олар айтқандай емес, ол әлі бала болған соң, ақшаға құмартпайтын! Ван Цзыхай тек оларды қызық көріп қуып ұстайтын-ды. Қанша дегенмен, бала ғой.

Ван Цзыхай түрлі жәндіктерді ұстап алып, оларды үйге әкеліп, саз құмыраларға салып бағады.

Ол қоймадағы ағаш сөрелерге қойылған құмыраларды жәндікке толырып тастайтын. Онда неше түрлі жәндіктің бәрі бар. Оның ішінен алдында айтқан жаңғырық қоңыз, көрінбейтін жәндік, юй дейсің бе, бәрі табылады. Сондай-ақ оның ішінде ерекше қызықты қоңыздар да бар. Мысалы, адамның артынан қалмайтын ілеспе қоңызды айтуға болады. Ол адалдықтың символы. Қайда барсаң да, артыңнан қалмай еріп жүреді. Жалқау қоңыз деген қоңыз болады ғой, ол да бар.

Оны неге жалқау деп атаймыз? Себебі ол тамақ ішеді де ұйықтайды, басқа ештеңе істемейді. Жатыпішер, жалқау, арамтамақтар бар ғой, дәл сол сияқты. Бірақ бұл жәндік, оны адамдармен шатастыруға болмайды!

Дегенмен әлемде осындай жәндік бар, рас айтамын.

Ван Цзыхай да жалқау жәндіктің бірін бағады, бірақ ол неше жыл бақса да, оның бірде-бір рет аунағанын көрген жоқ. Кейін ол шектен тыс үлкен болып өсіп кетеді, оны құмырадан шығару мүмкін болмай қалады. Оның тек аузы көрініп тұрады. Ван Цзыхай ерінбейжалықпай күн сайын оның аузына тамақ салып отырады. Тіпті ол аузын ашқанға ерінетін болып алады, Ван Цзыхай басқа амал таппай, тіс шұқығышпен оның кішкентай аузын керіп тұрып, тамақ салады.

Ақыры бір күні жәндік жатқан саз құмыра жарылып, екіге бөлініп кетеді.

Саз балшықтан жасалған құмыра екіге бөлінгенде, әлгі жалқау жәндік те екіге бөлініп қалады. Ол ерініп қайта бірікпейді. Сөйтіп, әлгі жәндік екі жәндікке айналып шыға келеді. Екеуі де арқасына жабысқан құмыраның жартысын алып тастауға ерініп, құмыраның сынығын көтеріп жүре беріпті. Жәндіктің арқасына жабысып қалған саздан жасалған құмыра сынықтары жүре келе сауыт сияқты қатты қабыққа айналыпты.

Бұл жылтыр қара сауыт тасбақаның сауыты болатын. Яғни тасбақа осылай пайда болған екен. Сол себепті тасбақа жалқау болады. Кейде ол бір орында ұзақ уақыт қозғалыссыз жата береді. Сондықтан да тасбақалар ұзақ өмір сүреді.

Ван Цзыхайдың көп жәндіктерінің ішінде цинфу жоқ екен.

Ван Цзыхай цинфуды ұстап қолда бақысы келеді, бірақ оны ұстау оған оңай болмайды.

Цинфуды ұстау көбелекті ұстаудан қиын болыпты. Ол оны ұстайын деп жақындай берсе болды, ұстатпай қашып кетеді екен. Ол адамның иісін алыстан біліп қоятын көрінеді. Яғни оның иіс сезу қабілеті өте жоғары, ол тіпті қыбыр еткен желдің өзінен қашады екен. Соған қарағанда, оның көру қабілеті де жақсы болса керек, ол сонау алыстан көрінген жарық пен көлеңкенің өзін байқап қоятын болыпты.

Қорытып айтқанда, цинфуды қолға түсіру оңайоспақ жұмыс болмапты.

Ван Цзыхай өзі білетін амалдарының бәрін істеп көрсе де цинфуды ұстай алмапты.

Ван Цзыхай цинфуды ұстау үшін қарағай бұтақтарын жағып, оны жарықпен өзіне жақындатпақшы болады. Ол кезде сіріңке, шақпақ, тіпті шақпақ тас та жоқ болатын. От жағу үшін ағашты бір-біріне үйкеу әдісі де әлі ойлап табылған жоқ еді. От жағудың жалғыз жолы – аузынан от шашып жүретін отшашарды табу. Отшашар от жағып беру үшін ақы алатын. Ол елде жоқ баға сұрайтын. Оның үстіне, айтқан бағасында тұрып алатын. Ол оған бір себет дашин беріп тамыздық алады.

Нәтижесінде, оның жаққан отының жарығына бірде-бір цинфу алданбапты. Ван Цзыхай оны балық аулағандай аулап алмақшы болып та көріпті, бірақ цинфу қармаққа түспей қойыпты. Ол оны өрмекшінің торымен ұстамақшы болыпты, одан да түк шықпапты. Ол өте сезімтал жәндік екен, оны ешкім қолға түсіре алмапты.

Сөйтіп, Ван Цзыхай әр жолы құр қол қайтады екен. Ол осыған қатты қапаланыпты. Қолы жетпеген сайын оны қалайда ұстауға тырысады. Ол тіпті түс көрсе де цинфуды ұстай алмай қиналып жүргенін түсінде көретін болыпты.

Жалықпай еңбек еткен адам сол еңбектің жемісін көреді. Бір күні Ван Цзыхай цинфуды ұстай алмай дымы құрып тұрған кезде күтпеген жерден жапырақта қалып қойған бір тал жұмыртқасын тауып алады.

Ван Цзыхайдың жұмыртқаны қолына ұстаған кездегі қуанғанын сұрамаңыз! Ол жұмыртқаны үйіне алып келіп, саз балшықтан жасалған құмыраға салып қояды. Күтпеген жағдай болады. Әлгі ұстатпай жүрген цинфу Ван Цзыхайды өзі іздеп келеді. Ван Цзыхай жұмыртқаны жақсы күте алмайды десе керек. «Жұмыртқаларды қыш сынықтарының үстіне қоюға болмайды, тым қатты келеді! Одан да оның астына қарағаштың жапыраған төсеп қой. Оны күнде ауыстырып тұр. Оның астына құстың мамығын салу қажет емес! Болашақта туылған нәрестелерде бұл заттарға аллергия болады. Оны жарық түсіп, ауа алмасып тұратын жерге қойып қой, тым ыстық немесе тым ылғалды болмауы керек, температураны бақылап отыру қажет…» дейді.

Цинфу ештеңе болмағандай, Ван Цзыхайды шетке барып тұр дегендей итереді де, жұмыртқаны өзі басып шығаруға кіріседі. Көктен іздегені жерден табыла кеткен Ван Цзыхайдың қуанышында шек болсашы!

Ол үнемі терезеден цинфуды бақылап жүреді. Цинфу болса жұмыртқасын қымтап, баптап әлек болады.

«Цинфу менің осында тұратынымды қайдан біледі? Өйткені ол жұмыртқа тауып алған жер бұл жерден тым алыс болатын, ол адаспай тауып келді, бұл не деген ғажап!» деп ойлайды Ван Цзыхай.

Ван Цзыхайдың басқаларға ұқсамайтын бір қасиеті бар. Ол қандай да бір оқиғаға тап болған кезде соның себебін табуға тырысады. Оны түсініп жетпейінше тыным таппайды.

Ван Цзыхай мынаны түсінді: цинфу мен оның жұмыртқасының арасында көрінбейтін бірдеңе бар, бұл екеуін байланыстырып тұрады. Сол себепті ол жұмыртқаның қай жерде екенін біледі, ізін суытпай тауып алады. Ол дәл осы қасиетке байланысты өзінің жұмыртқасын табу үшін мыңдаған шақырым жол жүре алады. Ван Цзыхай «бұлай боғанда цинфу баласынан ажырай алмайды, баласы одан айрыла алмайды» деген ой түйеді.

Ван Цзыхай осыны ойлап тұрған кезде цинфу жұмыртқасын басып шығарады. Цинфу өз баласын өте жақсы көреді екен.

Кішкентай цинфу анасын тіптен жақсы көреді.

Кішкентай цинфу қазір ұша алмайды, сол себепті Ван Цзыхай цинфу баласын алып кете қоймас деп ойлайды.

Цинфу күнде алысқа ұшып кетеді, бірақ қандай жағдай болмасын қайтып оралады. Цинфу баласы жақсы көріп жейтін қарағаштың гүлін алып келеді. Осылайша, кішкентай цинфу өсе береді.

Ол Ван Цзыхайдың қоймасында арлы-берлі ұша бастайды. Содан бастап Ван Цзыхай кішкентай цинфу күндердің күнінде үлкен цинфуға еріп кетіп қалады деп алаңдайды. «Оған не істеу керек?» деген ой туады.

Сөйтіп, Ван Цзыхай тәжірибесін бастайды.

Ол аналық цинфуды ұшырып, кішкентай цинфуды байлап алып қалады, ал кейде кішкентай цинфуды жіберіп, аналық цинфуды алып қалып отырады.

Сыртқа ұшып кеткен цинфу уағында қайтып келіп тұрады.

Сөйтіп жүргенде Ван Цзыхайдың өзі де өсіп, кәсіпкерге айналады.

Әрі қарай не болғанын өздерің де сезіп отырсыңдар ғой. Өйткені Ван Цзыхай кәсіпкер. Кәсіпкер болған соң, пайда тапқысы келеді. Қалай пайда табу керек екені оған маңызды.

Ван Цзыхай цинфу ана мен цинфу баланың арасындағы сүйіспеншіліктен шабыттанып, тәуекелге барды.

Ол өзінің ақша салған шкафынан 162 каури алып шығады. Ол кезде каури валюта ретінде пайдаланылатын еді. Ол 162 кауриді сексен бір кауриден екіге бөледі, әр бөлікті тоғыз кауриден жіпке тізеді, әр бөліктегі кауриден тоғыз тізбек каури шығады. Өйткені тоғызға тоғызды көбейткенде сексен бір, дәл солай.

Оны не үшін тоғыз тізбекке тізді деп ойлайсыз?

Өйткені ол кезде барлығы тоғыздың ең үлкен бір таңбалы сан екенін білетін.

Ол сексен бір кауриге аналық цинфудың қанын, ал қалған сексен бір кауриге кішкентай цинфудың қанын жағып қойыпты.

Цинфулардың қан көбейту қабілеті жоғары, қанын алса, қайта қан көбейте алады. Енді ақшаны жұмсау ғана қалды.

Ол ең әуелі үлкен цинфудың қаны жағылған ақшаны жаратады.

Ақшаның бетіне қарап жұмсағанға не жетсін!

Ван Цзыхай өзінің тәуекелді жобасының сәтті болғанына таңғалды! Жұмсаған ақша жылдам түрде өзіне оралатын. Бірақ ақшаның қалай өзіне қайтып келгеніне ақылы жетпеді. Ол бұл туралы ойлай берсе, жынданып кетуі мүмкін екенін сезіп, ондай ойдан арылып ақша жұмсауды жалғастыра берді!

Ол бұл жолы үлкен цинфудың қаны жағылған ақшаны шкафқа салып қойяды да, кіші цинфудың қаны жағылған ақшаны жаратпаққа бекінеді.

Ол кіші цинфудың қаны жағылған ақшаның соңғы тиынына дейін жұмсап тастайды. Көп зат сатып алғанына өзі мәз! Оның жұмсаған ақшасы толығымен, тіпті бір тиыны да жоғалмай өзіне қайтып келеді. Оның қуанышы қойнына сыймайды. Ақша қалайша өзіне қайтып келіп жатыр? Ол бұл туралы ойлай-ойлай басы қатқандықтан, енді оған бас ауыртқысы келмейді.

Оның бұл ұятты қылығын ешбір жан сезбеді, ешқандай сезіктенетін қауіп жоқ.

Ван Цзыхай сатып алған заттарын арзан бағада қайта сатып отырды, өйткені ол заттар негізінен тегін келген болып тұр.

Сөйтіп, Ван Цзыхай кәсіп бастағалы алғашқы қаржыны осылай тапты.

Бұл оның кейінгі байлығының көзі болып саналады.

Ван Цзыхай көп ақша тапты, бірақ ол бұған шын қуана алмады. Өйткені бұл ақшаның бәрі көлеңкелі бизнеспен табылған байлық болған соң, бұған оның ар-ұжданы шыдатпады. Ол өзін-өзі кінәлай бастайды, ұйқысы қашып, тіпті ашушаң болып, еңсесі түсіп, көңіл күйі болмайды.

Бір күні Ван Цзыхай үлкен цинфу мен кішкентай цинфуды бостандыққа жібереді.

Сөйтіп, ол цинфуды пайдалынып ақша табу сынды ескі кәсіптен бас тартады. Ол жиған-терген тиынтебенімен заңды кәсіп ашып, байиды. Ал оның қалай алғашқы қытайлық кәсіпкер атанғаны туралы айтуды кейінге қалдыра тұрайық. Бұл жерде ол туралы сөз қозғамай-ақ қояйық. Ван Цзыхай өзінің көп жылдық іскерлік тәжірибесінің арқасында мынадай қағиданы байқайды:

Аналы-балалы цинфусыз да ақша табуға болады, ақшаны айналымға салу керек, ақша айналымда жүріп пайда әкеледі. Ол бұлақ сияқты ағып жатуы керек. Сол себепті Қытайда ертеде ақшаны «цюань» (бұлақ) немесе «цинфу» деп атаған екен.

Ван Цзыхай өзінің қоймасының терезесінен қарап тұрып, цинфуды еске алады. Үлкен цинфу мен кішкентай цинфудың кеткеніне бірталай уақыт өтті, іштей оларды сағынатын сияқты.

Ол цинфулардың өзінің арт жағында тұрған Линшань4 тауындағы Нишуй5 көлінің жағасында, гибискус ағашының түбінде асыр салып билеп мәз болып, тіпті өзін көруге жақын арада келуді жоспарлап жүргенін қайдан білсін…

Түпнұсқаға сілтеме

1. «Соушэнцзи» деген кітапта: «Оңтүстікте цинфу деген жәндік бар. Оны ұстаған соң, 81 тиынды жәндіктің аналық қанымен, содан кейін қалған 81 тиынды жәндіктің баласының қанымен бояп қойыңыз. Содан кейін бірінші кезекте ананың қанымен боялған 81 тиынды зат сатып алуға жұмсаңыз, баласының қанымен боялған 81 тиынды үйде қалдырыңыз. Көп ұзамай сіз жұмсаған ақшаңыз бірден ұшып өзіңізге қайтып келеді. Бұл үрдіс қайталана береді» деп жазылған.

2. «Таулар мен теңіздер классикасында» Қытайда Гоу фамилиялы адамдар өмір сүрген. Олар тары жеп күн көретін болған. Сол елде Ван Хай деген кісі болыпты, құстарды ұстап, басын жеп отырған екен» деп жазылған.

3. «Таулар мен теңіздер классикасы: Батыстағы шөл дала» деген кітапта: «Шөл далада Фэнцзюйюймэнь деген тау бар. Бұл күн мен ай сол тауға барып батады. Сол жерде Линшань деген тау бар…» деп жазылған.

4. «Таулар мен теңіздер классикасы: Батыстағы шөл дала» деген кітапта: «Ол жерде Кунлунь деген тау бар, Нишуй өзені сол жерден бастау алады» деп жазылған.

Постскриптум

Бұл ертегінің басында бірталай жәндік туралы айтылды. Оның бұл ертегіге қатысы жоқ сияқты болған соң, көп тоқталмадық. Бұл бөлім «қызықсыз» жай әңгіме болғанымен, оны жазудағы мақсат – негізгі мәтінге көшу болатын.

Ежелгі қытайда адамдар ақшаны не үшін «цинфу» деп атаған? Оның өзіндік себебі болуы керек. Мен осы жайлы мәліметтерді іздестіріп жүріп, цинфудың ертегіде айтылатын кішкентай жәндіктерге ұқсайтынын білдім.

Мен жәндіктерге қызығамын, мысалы, кітап құрттары туралы бірқатар әңгіме жаздым.

Маған кішкентай цинфу мен оның анасының арасындағы махаббат қатты әсер етті. Олардың арасын жалғап тұрған «көрінбейтін жіп» – махаббат. Жәндіктердің өзі осындай махаббатпен туады, оған қарағанда біз адам емеспіз бе? Сол себепті біздің бірбірімізге деген махаббатымыз бұдан да берік болуға тиіс.

Сүйіспеншілік болса, бәрі де жақсы болады.

Аналы-балалы цинфусыз да ақша табу мүмкін. Ақшаны айналымға салу керек. Ақша айналымда жүріп пайда әкеледі. Ол бұлақ сияқты ағып жатуы керек. Сол себепті Қытайда ертеде ақшаны «цюань» (бұлақ) немесе «цинфу» деп атаған екен.

Мұны байлыққа деген көзқарас немесе қаржылық білім дейміз бе?

Тасбақаның шығу тегі туралы ертегіні мен өзім ойдан құрастырдым.

Бұл түрлердің шығу тегі туралы ертегі болып саналады.

Бо-и

Бұрынғы заманда қойды «қой» демей, «бо-и6» деп атапты.

Бо-и-дің тоғыз құйрығы, төрт құлағы бар екен. Ал оның көзі арқасында орналасыпты. Тоғыз құйрығы, төрт құлағы ештеңе емес, тек әлгі көзі қиын болыпты. Өйткені бо-и алдыңғы жақты көре алмай, тек аспанды ғана көре алатын.