- -
- 100%
- +
Йигитнинг чиндан µам мґйсафидга жиян экани тасдиілангач, савдогар унга етти юз динорни µам бериб: «Сен µаромдан парµез іилдинг, Аллоµ сенга µалол бойликни ато іилди», деган экан.
Кишининг ризіи, ризінинг µар бир кишининг ґзига насиб этмоІи хусусида яна икки балки икки юз, балки икки минг ривоят бордир валлоµи аълам. Фикр юритиб турмоі учун µозирча шу иккиси µам кифоядир.
* * *Тарихга доир дарсликларда, матбуотда тинмай маітанар эдилар: «¤збекистон капитализмни четлаб ґтиб, феодализмдан тґІридан тґІри социализмга ґтди». Социализм деб аталмиш иморат туз каби эриб кетди, сароб каби йґіолди. Нима учун? Сабаби, биз капитализмни эмас, иймонни, эътиіод, виждон, меµр-оіибатни четлаб ґтиб, муаззам сарой іурмоічи бґлган эканмиз. Иймонсиз жамият – саробдир. Балки капитализмни четлаб ґтиб, социализмга етиш мумкиндир. Лекин иймон, эътиіод… ларни четлаб ґтиб фаіат жарга іулаш мумкин. Бизларни Худо асрабди. ¤зига шукр.
* * *Бир кекса киши иккинчисига афсус билан дебди:
– Биз-ку, іариб іолдик, коммунизмни кґролмаслигимиз аниі, аммо набираларимга ачинаман, улар етиб боришса-я!
* * *Шоирлар коммунизмга мадµия ±зиб, «ана, уфіда кґрина±тир», деб µайіиришарди. Умуман шоирлар тґІри ±зишган. Чунки… уфіда кґринган нарсага етиб бґлмайди. Сиз уфііа іараб бораверасиз, уфі эса сиздан іочиб, чекинаверади. Ер юзини эллик минг марта айланиб чиісангиз µам уфііа етолмайсиз. Коммунизм эса айнан ґша ерда экан.
* * *Колхоздаги умуммажлисга иккита масала іґйилган экан:
биринчиси: янги молхона іуриш,
иккинчиси: коммунизм іуришни тезлаштириш.
Тахта топиш мумкин бґлма±тгани сабабли биринчи масаланинг муµокамаси кейинга іолдирилиб, иккинчи масалага ґтилди.
* * *ЙиІилишдаги воиз:
– Ґозир бир о±Іимиз социализмда, иккинчиси коммунизмда турибди, – деди. Шунда бир іария сґради:
– БґталоІим, бу туришда чотинг йирилиб кетмайдими?
* * *Саксонинчи йилларда бир киши иккинчисидан сґради:
– Айтинг-чи, коммунизм деганлари шуми ±ки бундан µам баттар бґладими?
* * *Шошіалоілик – инсон зотининг ±вуз душманларидан бири. Айниіса, ґтмиш µаіида фикр юритиб, ґзича µукм чиіариб, сґнг элга овоза іилІувчи одам шошіалоі бґлса, ундан одиллик кутмак хґроздан тухум умид іилмак ила баробардир. Баъзан ±н-атрофимизда ана шу каби шошіалоіларни учратиб іоламиз. Бундайлар ґзларини Іоят билаІон кґрсатиб, маълум даврларга, шахсларга ±ки айрим воіеаларга нисбатан тездагина µукм чиіариб іґя іолишади. Ана энди бир мулоµаза іилайлик: Искандар Зуліарнайн, Амир Темур, Наполеон… шахси ва даври µаіида µали узил-кесил хулосалар йґі. Булар ва бу каби шахслар µаіида дун± олимлари орасида бир-бирига зид фикрлар оіими µали µам мавжуд. Закийлар тарихда ном іолдирган шахслар µаіида неча юз йиллардан бери ґзаро баµс юритадилар. Бу табиийдир. Буюкларнинг аъло, савоб ишлари µам, шу ґринда камчиликлари µам ґзларига яраша буюк бґлади. Тарозининг іай палласи босишини биз – ожиз бандалар белгилаб бера олармиканмиз? Шундай экан, совет даври, хусусан ґттизинчи йиллар µаіида узил-кесил µукм чиіаришга ваіт бор. Биз бу билан индамай, мум тишлаб ґтириш керак, демоічи эмасмиз. Ґозир ґрганиш, таµлил іилиш даври. Одил хулоса учун эса, «ваіт» деган µакам µам талаб этилади.
Мисол учун айтсак, «Ґаммасига Сталин айбдор», деб µукм ґіиш осон. Лекин Сталин «¤тган кунлар» ни ґіиганмикин? Ўки «Бузилган ґлкага» дан хабари бґлганмикин? Абдулла Јодирий ±ки Чґлпоннинг отилишидан у манфаатдор эдими?
Ўки: «Фалончининг айбномасига Пистончи имзо чеккан, іотил шу!» деб хулоса чиіариб іґйиш µам іийин эмас. Баъзан шундай шошіалоі фикрнинг гувоµи µам бґляпмиз. Шунга ґхшаш айбловлар айтилганда мен айсбергни – шимолий уммоннинг гердайган муз µокимини кґз олдимга келтираман. Айсбергнинг озгина іисмигина сув юзасида кґринади. Кемаларни парчаловчи асосий іисми кґзга кґринмайди – сув остида бґлади. ¤ттизинчи йилларнинг іирІини µаіида фикр юритганда µам шу нарса унутилмаса дуруст бґларди. Фалончининг айбномасига Пистончи имзо чекмаганида ґша Фалончи омон іолармиди? Йґі. Айбномага мамнуният билан имзо чекиб берувчи иккинчи Пистончи топиларди, албатта. Иккинчиси бґлмаса, учинчиси ±ки тґртинчиси топиларди. Дун±да ҐАСАД деган нарса бор экан, бундайин пистончиларга муµтож бґлинмайди. Тарихдан а±нким, µукмронлар айнан ана шундай µасадчилар хизматидан беминнат фойдаланганлар. Мен савдо ходимлари ±ки µунармандлар орасида µасадчилар борлигидан ажабланмайман. Лекин халііа адаб беришга масъул зи±лилар орасида µасад мавжудлигига чидашим іийин. Зи±ли µасадгґй бґлса – дун±даги энг эси паст махлуідан µам тубанроі бґлади. Ґасадгґй зи±ли (балки ±зувчидир?) ґзидан истеъдодлироі µамкасбига тош отади, уни йґіотишга тиришади, бу билан ґзига шон-шуµрат йґлини очишга тиришади. Хґш, кейин нима бґлади? Шу билан шуµрати ортадими? Йґі; халі унинг ґзини эртами-кечми супуриб ташлайди. Буни тарихнинг кейинги ярим асри исботлаб берди.
Энди ґттизинчи йилларни яна іайтармаслик учун айбни фаіат Сталиндан эмас, ґзимиздан, одамлар орасидан іидирайлик. Шу билан бирга іатъий, узил-кесил µукм чиіаришга шошилмайлик. Бир одамнинг номини тиклаб, бошіасини ахлатга іориштирмайлик. Шошіалоілик билан нотґІри хулоса чиіариб іґйсак, келажак авлод бизларни кечирмайди.
Биз іорала±тган одам нима учун ±лІон гувоµлик берган ±ки ±лІон айбномага имзо чеккан?
1. Хусуматдан. У µолда унинг номи абадул абад іора билан ±зилиши керак.
2. Јґріоіликдан. Кґзига ґз жони, бола-чаіаси кґринган. Бу µам лаънатга лойиі. Лекин ґзида истеъдод чґІи бґлиб, адаби±тга хизмат іила олган бґлса, унинг асарларидан воз кечмайлик. ТоІам – Мирзакалон Исмоилий ґзларини іаматишга сабабчи бґлган одамлар µаіида µеч гапирмаган эдилар. Фаіат бир марта хасталик пайтларида, йґілаб кирган шоир іґшнилари чиіиб кетгач, «Бу жуда бечора одам-да», дедилар. «Нимаси бечора?» деб сґрадим. «Бечоралиги – іґріоілигидан, – дедилар тоІам, – іґріоі бґлгани учун µам іамалганимда рґпарамга ґтириб олиб, кґзларини мґлтиллатиб ±лІон гувоµлик берган». Эшитганим шу. ¤ша шоир ґртоілари тоІам билан Сталинграддан то Берлинга іадар бирга жанг майдонларини кечиб боришган. Мени ажаблантирган нарса – тоІам іамоідан чиііанларидан кейин µам ґша шоир ва бош-іа ±лІончи гувоµлар билан дґстликларини давом эттирганлар. Аразлаб, юзкґрмас бґлиб кетмаганлар. Исломдаги одамнинг кечиримли бґлиши фазилатини мен шунда кґрганман.
3. Биз іорала±тган одам ґттизинчи йиллар коммунист мутаассиблигига берилиб, айбланувчини чиндан «халі душмани» деб билса, орадан фурсат ґтиб, кґз олдидаги мутаассиблик іора пардаси йиртилиб, µаіиіат нурини кґргач, тавба іилган бґлса, уни іисман кечириш мумкин. Беайб – парвардигор. Шайтон йґлига кириб топилган гуноµ бґйинга олиниб, астойдил тавба іилинса, Аллоµ µам кечиради, дейдилар. Лекин… µаіиіатга ета олмай, ґша мутаассиблиги билан ґтиб кетган одамлар-чи? Бунга биз бир нима дея олмаймиз. Дийдор іи±матга іолган бґлса не ажаб?
* * *Бир ґрмонда болта пайдо бґлиб дарахтларни кеса бошлабди. ¤рмон аµли унга чора тополмай донишманд Эман µузурига борибдилар.
– Болта деганларинг нимадан ишланган? – деб сґрабди Эман воіеадан огоµ бґлгач.
– Болта деганимиз темирдан ишланган, – деб жавоб іилишибди.
– Дастаси-чи, дастаси µам темирми? – деб сґрабди Эман.
– Йґі, дастаси темир эмас, ±Іочдан.
– Эµ, аттанг, дастаси ґзимиздан экан, энди болтани тґхтатишнинг µеч іандай иложи йґі, – деган экан донишманд Эман.
* * *Луімони Ґаким йґлда бора±тсалар бир уйдан нола эшитилибди. Кирсалар оІриіларга чидай олма±тган хаста одам дод дер эмиш. Табиблар келиб, «муолажадан наф йґі, бир-икки кун ичида узилади», дейишибди экан. Луімони Ґаким беморнинг билак томирини ушлаб кґриб дебдиларким;
– Дардингга даво бор. Илон заµри сенга шифо бергай.
– Илон заµрини мен іайдан топай? Бир бедаво бґлсам… Мени шу аµволда ташлаб кетаверасизми? Аллоµ менинг зоримни эшитиб, Луімони Ґакимга рґбарґ іилганида эди, у муµтарам зот мени ташламас эдилар, – дебди хаста.
Луімони Ґаким бу нолани эшитгач «Зинµор ташламасман», дебдилару илонзорга бориб ±шроі бир илонни бґІзидан бґІиб тутибдилар. Шунда илон иттифоіо тилга кириб дебдики:
– Эй Инсон фарзанди, сен нечун мени бґІа±тирсан? Аллоµнинг менга берган жабрлари камми эди?
– Аллоµ сенга іандай жабрлар іилди? – деб сґрабдилар Луімони Ґаким.
– Мени кґримсиз іилиб яратди, одамлар кґрсалар мендан іочадилар. Мени ертубан іилиб іґйди, судралиб юришга маµкум этди. Энди сен мени бґІиб жонимни оларсанми? – дебди илон.
Луімони Ґаким дебдиларким:
– Шундай іилмасам, бир одам µа±тдан кґз юмар.
– Ажаб! Бир одамни саілаб іолмоі учун мени ґлдирасанми? – дебди илон. – Ахир у µам Аллоµнинг бир махлуіи, мен µам. Бир жонни саілаб іолмоі учун иккинчисини маµв этмоі шартми? Эй Инсон боласи, сен айт: мен бировни чаісам, менинг заµримни даф эта олармисан?
– Ґа, – дебдилар Луімони Ґаким, – даф эта оларман.
– Унда менинг заµрим кучли эмас экан, – дебди илон. – Дун±да шундай кучли заµар борки, сен уни зинµор даф эта олмассан.
– Јандай заµар? Јора іуртникими? – деб сґрабдилар Луімони Ґаким.
– Э, йґі, – дебди илон, – дун±да энг кучли заµар – ОДАМНИНГ заµри. Бунга даво йґітур. Одам одамни чаіса – албатта ґлим µаідир! Аллоµ биз – илонларни тубан іилиб яратди. Аммо биз бир-биримизни чаімаймиз. Сиз – Одам болаларини юіори іилиб яратди, сиз бир-бирингизни чаіиб ґлдирасиз. Сен жонини саілаб іолмоічи бґла±тган хастага менинг заµрим даво эмас, янглишма. Уни ґзининг ишонган дґсти чаііан. Унинг заµрига даво топа олмассан. Бунга µатто Луімон µам даво топмагай. Јґй, ґлаверсин, азобларидан іутула іолсин…
¤шанда µазрат Луімони Ґаким чорасиз іолган эканлар…
* * *Якан деган ґсимлик бґлади. Нима учундир санъаткорлар, аниіроІи отарчилар пулни «якан» дейишади. Аслида эса якан – іамишзорда ґсувчи ґсимлик. Яканни ґриб олиб, іуритиб узум осадилар ±ки сават іалпоі тґіийдилар. Маълумки, іамиш узун, якан эса, аксинча, пастак ґсимлик. Шундай бґлибдики, бир куни якан іамишга іараб:
– ¤, биродар, µадеб Іґдаяверма, салгина эгил. Аллоµнинг іу±ши нуридан биз µам баµраманд бґлайлик, – дебди.
Јамиш унга іарагиси µам келмабди, жавоб µам бермай бурнини жийириб іґя іолибди. Ваіти-соати келиб аввал іамишни, сґнг яканни ґрибдилар. Тасодифни іарангки, ґша іамишдан ясалган бґйрани бир уйга тґшабдилар. Тасодифни іарангки, шу уй тґсинларига узумларни осибдилар, якандан тґіилган сават іалпоіларни эса девордаги іозиіларга илибдилар. Орадан кунлар ґтаверибди. Јамиш пастда, о±і остида, якан эса тепада экан. О±іости бґлавериб хорланган іамиш охири яканга іараб зорланибди:
– Мени ґриб олиб іуритдилар, тепкилаб, іовурІаларимни синдирдилар, сґнг сувга бґкдилар. Сґнг, іайириб, букиб мана шу бґйра µолига келтирдилар. Энди эса тинимсиз, µар куни тепкилайдилар. Бу µам етмагандай сал іайириб, остимга носларини тупурадилар.
Бу зорланишни эшитиб якан дебдиким:
– Сиз бекорга Іґдайдингиз. ўґдайиб ґсавердингиз. Ичингиз Іовак эканини эса унутдингиз. ўовак бґлганингиз учун µам тепкилашдан бґлак нарсага ярамадингиз. Ґали µам кеч эмас, сиз ґсган ерда илдизингиз іолган. Сиз ґсажак іамишларга етказинг, сизнинг µолингизга тушмасинлар.
Јамишни баъзан томга µам тґшайдилар. Лекин барибир унинг башарасига лой чапланади…
* * *Инсон зоти µаётда ёлІиз яшай олмайди. Ґар он, µар іадамда дґстга муµтож бґлади. Умри давомида садоіатли дґст бґла оладиган одамни топиш эса Іоят мушкул вазифа. КамбаІал одамнинг бу масалани ечиши осонроі: унинг атрофида сохта дґстлар деярли бґлмайди. Бадавлат ёки мансабдор одам атрофидаги «манфаат дґстлари» нинг садоіатини аниілаб олгунича кґп азият чекиши мумкин. Яіинда бир нохуш воіеани сґзлаб бердилар. Икки дґст икки машинада кетаётган эканлар. Иттифоіо биринчисининг автомашинаси µалокатга учрабди-ю, ґзи жароµатланибди. Унинг изидан келаётган дґсти «Мерседес» автомашинасини тґхтатиб, дґстига ёрдам бериш учун йґловчи машина тґхтатибди. «Акахон, оІайним яраланиб іолди, машинангизда касалхонага олиб бориб іґйинг, мен оріангиздан етиб бораман», дебди. Бундан ажабланган йґловчи машина эгаси «Машинангиз бґлса ґзингиз олиб боравермайсизми?»– деб сґраса у «дґст» «Јон оіиб ётибди, машинани іон іилади», дебди. Бу йигитнинг іанаіа дґст эканини фарілаш ґзингизга µавола. ¤рни келгани учун шу мавзудаги икки ривоят билан танишсак:
Бир сичіон ґрмон четида яшарди. Јурбаіа макони эса кґлмак эди. У гоµ-гоµ кґлмак четига чиіиб, µаво олиб ґтирар ва ґзини булбул фаµмлаб ёіимсиз бир овоз билан сайраб, хушовоз іушларнинг Іашини келтирарди.
Бир куни сичіон іурбаіанинг бу носоз овозини эшитиб ажабланди, хонандани кґрмоі учун инидан ташіарига чиіди ва унинг хунук башараси-ю, бемаъни ашуласидан таажжубланиб, іґлларини бир-бирига урганча бошини афсус билан сарак-сарак іила бошлади. Јурбаіа унинг бу µаракатини кґриб «Сичіон ашуламдан µузурланиб, мен оліишлаётир», деб ґйлади ва у билан дґстлашишни истади. Хуллас, орзуси ушалиб, сичіон билан дґстлашди.
Бир куни сичіон іурбаіага деди:
– Неча ваітдан бери сен билан суµбатлашиш ниятида іирІоііа келсам, сен сув остида бґласан, чаіирсам эшитмайсан.
Унга жавобан іурбаіа деди:
– ТґІри айтасан, мен µам кґпдан бери сен билан суµбатлашиш орзумандиман. Аммо сени тополмайман. ЈирІоііа чиісам, сен бошіа тешикка кириб кетган бґласан. Мен анчагина мунтазир бґлиб тураман. Энди тадбир ґйлаб топиб, бу муаммони µал іилгин.
– Энг яхши тадбир шуки, – деди сичіон, – мен бир узун ип топаман. Унинг бир учини сенинг оёІингга, иккинчи учини ґзимникига боІлайман. Сув іирІоІига келиб, ипни тортсам, чиіиб келаверасан. Мен керак бґлиб іолсам, ипни сен тортасан.
Икковига бу тадбир маъіул келди. Бир куни сичіон сув лабига келиб дґстини чаіираман, деб турганида тепадан бир іарІа бало-іазодай ёпирилди-ю, уни кґтариб учди. ОёІидан боІланган іурбаіа µам уларга іґшилиб учди. Сичіон іарІа тумшуІида, іурбаіа эса сал пастроіда учиб борардилар. Бу µолни кґрган одамлар ажабланиб: «ЈарІага нима бґлди, одатига хилоф равишда іурбаіани олиб кетяпти. Ахир µеч маµал іурбаіа іарІага ов эмас эди-ку?» дейишибди. Сичіон билан дґстлигинг касофатидан іурбаіа бу балога гирифтор бґлди
Кимки ножинсга іґшилса, жазоси шундай бґлади, дейдилар донолар.
Иккинчи ривоят:
«Кґр ушлаганнини іґймас» деган маіолнинг тули шарµлари мавжуд. Бу ривоят шуларнинг бири:
Бир кґр билан кґзи очиі киши µамроµ бґлиб, сафарга чиідилар. Кґрнинг іґлидаги іамчиси тушиб кетди. У отидан тушиб, ерни пайпаслаб іамчисини іидира кетди. Бир захарли илон тун совуІи таъсирида карахт бґлиб, Мусо алайµиссаломнинг хассалари каби іотиб ётарди. Кґр уни іамчи деб ґйлаб, іґлига олди ва отига минди. Кґзи очиі киши унинг бу ишини кґрди-да, ташвишланиб: «Дґстим, іамчи хаёл іилиб олганинг захарли илон-ку! Ташла!»-деб іичіирди.
Кґзи ожиз дастаси тоза чармдан бґлган іамчинга етишдим, деб ґйлаб: «Дґстим, Аллоµ менга эски іамчи ґрнига янгисини берди. Шунга µасад іилиб тортиб олмоічимисан?»-деди.
– Эй азиз дґстим, сендан іамчи таъма іилаётганим йґі.-деди кґзи очиі киши. – Аммо µамроµликнинг шартларидан бири – йґлдоши хатарда бґлса, уни хабардор іилишдир.
У µар іанча гапирмасин, іизІанчиі кґрга тушунтира олмади. Бир оздан кейин µаво іизиди, илон жонланиб, кґрнинг іґлини чаіди ва уни µалок іилди.
Бу ривоятлар махсус шарµга муµтож бґлмаса-да, кґрнинг жисмонан эмас балки іалбан ожиз эканига эътиборни іаратмоічимиз. Дунё молидан кґзи ожиз одам билан дґстлашишдан эµтиёт бґлмоі лозим экан.
* * *СоІлик ва хасталик хусусида ягона бир фикр йґі. Ґиндларда бир фикр, хитойларда бошіа, тибетликларда ґзгача…
Хасталик бирданига бошланмайди. У µам маълум гуноµлар учун ажрдир. Хасталикка шифо истасак, касалликка іадар бґлган µа±тимизни бир-бир эслашимиз, Аллоµга бґлган муносабатимизни, меµримизни, ишіимизни, таівоимизни чамалаб кґрмоІимиз лозим. Чунки одамнинг жисми касалликка чалингунича руµи шикастланган бґлади. Руµ даво топмай туриб, хасталик тґла даво тополмайди, озгинагина чекинади холос.
* * *Биосфера, атмосфера, стратосфера… бундан ташіари Ерни ґраб турган яна бир іатлам бор. Буни ахборот оіимлари іатлами дейиш мумкин. Кимки шу іатламнинг маълум іисми билан боІланибди, шунга яраша илмга эга бґлибди. Ньютонга іадар неча минг одамниг бошига олма тушгандир, лекин уларнинг µеч бири Ернинг тортиш кучини ихтиро іилмаган. Архимедга іадар µам неча минг одам ваннада чґмилган, лекин сувга тушгани µамон Гиерон тожидаги тилла ва кумуш миідорини аниілашга доир илмий масалани µал іила олмаган. Архимеддан кейин µам неча миллиардлаб одам ваннада чґмиляпти, аммо, эрамиздан аввалги икки юзинчи йилдан бу±Іига µали µеч ким «Эврика!» («Топдим!») деб яланІоч µолида уйига югургани йґі. Демак, олма ва ванна воіеаси даіиіасида бу олимлар биз айта±тган ахборот іатламига кирганлар.
Авли±лар µам шундай бґлса керак…
* * *Абу ад-Дардо розиёллоµу анµу шундай ривоят іилган эканлар:
– Расулиллоµ соллаллоµу алайµи васаллам дедиларким: «Агар менинг билганимни билсайдингиз, оз кулар, кґп йиІлар эдингиз. Ґавойи нафс орзуларига берилиб яшалган бу дун± µа±ти сизларга тубан кґринарди. Аллоµ йґлида µа±т кечиришни устун іґйган бґлардингиз.»
Абу ад-Дардо пайІамбаримиздан бу µадисни наіл этганларидан сґнг, йиІилган жамоатга іараб шундай хитоб іилган эканлар:
– Менинг билганларимни билсайдингиз, тоІларга чиіиб Аллоµга ±лборардингиз ва шунинг баробаринда ґз µолингизга йиІлардингиз. Бутун борлиІингиз билан йиІлаган бґлардингиз. Мол-мулкингизни ташлаб, улар ҐЕЧ НАРСА эмаслигига ишонардингиз. Афсуски, узун амал сизларнинг калбингиздан охират тушунчасини сидириб ташлаган. Дун± µа±ти бирдан-бир амалингиз бґлиб іолган. Шу туфайли тґІриликдан юз ґгиргансиз. Баъзиларингиз іилган иши оіибатидаги фалокатни ґйламагани учун µавойи истакларини тарк этолмаган µайвонлардан µам ±монроісиз. Сизларга нима бґлган ґзи, бир-бирингизни севмайсиз, бир-бирингизни тґІри йґлга солмайсиз. Аµвол шундайки, сґзда бир-бирингизнинг диний биродарисиз. Ичингизниг ±монлиги сизларни бир-бирингиздан айирган, бир-бирингизни йиіитасиз. Агар тґІри йґлда бґлсайдингиз, бир-бирингизни севардингиз. Сизларга нима бґлган ґзи? Дун±вий ишларда бир-бирингизга йґл кґрсатасиз-у, охират масаласида худди шу ишни іилмайсизлар? Ґеч бирингиз, дун±вий масалаларда севган ва ±рдам берган кишингизга, охиратга оид хусусларда сира насиµат іилмайсиз. Бу µол сизларнинг іалбингиздаги имоннинг сустлиги туфайли юз беради. Агар дун± µа±тини билганингиздай охират µа±тини µам яіиндан билсайдингиз, унга ишонсайдингиз, у дун± учун µам бирор иш іилар, Аллоµ ґртага іґйган имону ахлоі асосларига мослашар эдингиз. Чунки охират µа±ти сиз учун абадийдир. Йґі, «дун± µа±тига бґлган севгимиз ажойиброі!» де±лмайсиз. Чунки, дун± µа±тида µам баъзан келажакда іґлга киритишингиз мумкин бґлган нарса учун іґлингиздаги бор-йґі нарсаларингизни фидо іиласиз. (Масалан, бир йил кейин эришишингиз мумкин бґлган µосил учун µозир іґлингизда тай±р турган уруІни сочасиз). Кутган нарсангиз бґлмай іолиш эµтимолини билатуриб µам заµмату машаііатларга кґмилиб, наід нарсангизни іґлдан чиіарасиз. Комил имон соµибларига хос аломатлардан маµрум іандай ±мон инсонларсиз?! Ўки айтинг, Аллоµнинг расули µазрат Муµаммад (с.а.в.) таідим этган µаіиіатлардан шубµангиз борми? Агар шундай бґлса, бу шубµаларингизни ба±н этинг. Мен эса сизларга µаіиіатни далиллари билан кґрсатай. Јалбларингизни іаноатлантирувчи нур билан ±ритай. Аллоµга онт ичиб айтаманки, сизлар аіли ноіис кишилардан эмассизки, маъзур кґрсам. Чунки дун±вий ишларингизда тґІри ва фойдали нарсаларни фарілай оласизлар. Јорнингизга ярайдиган нарсаларни іґлга киритишни яхши биласизлар. Уларга эга бґласизлар. Сизларга нима бґлган ґзи?! Оз бир дун±ликни іґлга киритсангиз, севиниб сакрайсиз. Лекин озгина бу дун±ликни йґіотсангиз іайІурасиз?! Шундайин іайІурасизки, бу нарса юзингиздан ґіилиб туради. Тилингиз уялмай шундан гап очаверади ва шу арзимас йґіотишни мусибатдай таърифлайсиз ва билмайсизки, бу хусусда гуноµга ботасиз. Кґпларингиз дин асосларининг аксарини тарк этгансиз. Шундай бґлатуриб, юзларингизда заррача ґзгариш, іайІу аломатлари йґі. Ґолбуки заррача бу дун±ликни йґіотсангиз юзларингизда іайІу аломатлари кґриниб іолади. Мен µозирча сизлардан Аллоµ юз ґгирган, деб ґйламайман. Баъзингиз баъзингиз билан севиниб суµбатлашасиз. Ґар бирингиз бошіа бирингизни іабул іилганда уни ранжитмасликка тиришасиз, аммо буни фаіатгина «у µам мени іабул іилганда хуш муомалада бґлсин», деб шундай іиласиз. Јалбларингизда эса бир-бирингизга нисбатан гинаю адоват ва душманлик бґлади. Бутун µа±тингиз узун амалдан иборат. Ажални унутиш борасида бир-бирингизни ортда іолдираб кетгансиз. Истайманки, Аллоµ сизларнинг бу µолларингиздан мени іутіарсин. Тинчлик, хотиржамлик берсин ва мени Аллоµнинг расулига етиштирсин. Агар у зот µа±т бґлсайдилар, сизларнинг бу хатти-µаракатингизга чидай олмасдилар. Сизларда зако бґлса, мана сизларга µаіиіатларни эшиттирдим. Аллоµнинг наздидаги нарсаларни изласангиз, осонлик билан топасиз. Мен ґз нафсим учун ва сизлар учун ±лІиз Аллоµдан ±рдам талаб іиламан.
* * *Салкам бир ярим минг йил аввал тилдан кґчган бу µикматли гаплар бизгача етиб келди. Агар кераксиз, ±лІон аралашган, киши хуліини бузадиган сґзлар бґлганида ґша дамда±і чангга буланиб, унутилган бґларди. Бизгача етиб келдими, демак, аілни бойи-тувчи маъноларни ґзимизга сингдиришимиз керак. Камина Абу ад-Дардонинг µикматларини ґіигач, аілим етган даражада бир нималар ±зиб іґйган эканман:
Агар эртага эрталаб 100 доллар ишлаш имконияти бґлса, бу имкониятни іґлдан чиіармаслик учун тун бґйи ухламай µаракат іилиб чиіамиз. Минг доллар ишлаш учун µафта давомида µам ухламаслигимиз мумкин.
Дун±ни шундай севамиз.
Ажаб! Нима учун ґша долларлардан азизроі ва іимматлироі бґлган жаннатни бу іадар севмаймиз? Жаннат ишіида бир тун уйіумизни µаром іилиб ибодат іилмаймиз? Ахир доллар топиш заµмати оІирроі, жаннатга етишмоі эса осонроі-ку?
Баъзан одам бойлик учун энг яіин дґстидан µам кечади, туІишган биродарларидан узоілашади, кимнидир Іийбат балчиІига булайди, кимгадир туµмат іилади ва µатто кимнидир ґлдиради.
Жаннатга етмоі учун булардан йироі бґлса кифоя, бошіа одамларга эмас, ґз нафсига зулм іила олса кифоя. Жаннатга етмоі учун дґстидан юз ґгирмайди – оіибатда то сґнгги нафасига іадар яхшилар, меµр-оіибатлилар іучоІидир яшайди. ТуІишган биродарларидан узоілашмайди – оіибатда ґзидан кейин іоладиган фарзандлари таідиридан кґнгли тґі бґлади. Бировни Іийбат іилмайди, бошіага туµмат тоши отмайди – оіибатда бґлажак шармандаликдан іутулади. Бировни ґлдирмайди – оіибатда ґз авлодини хун тґлаш азобидан іутіаради. (ТґІри, µозир моддий хун тґланмайди, аммо руµий хун деган тушунча µам бор-ку?)
Одам боласи бир айб иш іилиб іґйса, іамалиб іолишдан іґріади. Чунки іамоіда µам маънавий, µам жисмоний азоб бор. Одам шу азоблардан іутулиб іолиш йґлларини излайди. Милисанинг, прокурор, судьянинг кґнглини овлаш пайига тушади.
Ажаб! Јамоідан неча минг марта даµшатлироі ва азоблироі бґлган дґзахдан нечун іґрімайди? Нечун дґзахга тушмаслик чораларини изламайди?
* * *Битта суякни талаша±тган икки итнинг маісадини тушуниш мумкин. Лекин емоі-ичмоІи, киймоІи етарли, µатто мґл бґлган одамлар бир-бирларига зулм іилишса, уларнинг маісадларини тушуна олмайман.
* * *Деµіон іишда яхоб бериб, ернинг шґрини ювади. Эътиіодсиз одамнинг пешонаси шґрини ким ва іандай ювади?
* * *Ажаб манзара бу, ажаб манзара:
Атрофдан хуфтон азони эшитиладир. Хонадонларда эса кґзлар телевизорларга іадалган. Одамлар диііати мексикаликларнинг тутуруісиз ва беµаё кинофильмлари билан банд.
Фожиа бу, фожиа…
* * *Донишманд ґзига нисбатан іаттиііґл бґлади-ю, бошіалардан µеч нима талаб іилмайди. У ґзининг таідиридан µамиша рози. Ґеч маµал нолимайди, ґзининг іисмати учун бошіаларни айбламайди. Шу боис таідирга тан бериб, хокисор бґлиб яшайди.
Нодон эса дун± неъматларига берилиб, жонини хатарга іґяди. Агар ґі нишонга тегмаса мерган бошіани эмас, ґзини айблайди. Донишманд µам айнан шундай.
* * *Бирон бир а±л эришган жавоµири туфайли яхшироі бґлиб іолган, деб ґйлайсизми? Ґолбуки, іанчадан-іанча а±л жавµарга етмоі йґлида бузилди экан, бахтсиз бґлиб іолди экан? Јайси бир эркак тилло тґла сандиііа эга чиіиб, яхшироі бґлибди? Бу сандиіларни тґлатиш йґлида іилинган зулм миідорини ким ґлчабди экан?
* * *Бойлик эгаларининг Аллоµ салтанатига кирмоІи бениµоя даражада мушкул дейишади. КамбаІал сабр ва шукронаси бґйича µисоб берса, бой тґплаган хазинасига µаром аралашганми ± йґіми, уни нимага сарф этган, закотни тґІри берганми… хуллас шунга ґхшаш кґп бурчлари бґйича µисоб берар экан іи±матда. Насронийларнинг илоµий китоби «Инжил» да айтилишича, бойнинг Аллоµ салтанатига, яъни жаннатга кирмоІидан кґра туянинг игна тешигидан ґтмоІи осонроі эмиш.
Ровийлар дерларким, бир подшоµ «µа±тни ґрганиб кел», деб ґІлини дун± сафарига юборибди. Орадан ойлар ґтиб, шаµзода саройга іайтиб, бир кафтида тупроі, яна бирида тош билан отасига рґпара бґлибди.
– Дун± кезиб топганинг шу бґлдими? – деб ранжибди подшоµ. – Хґш, буларингдан іандай маъно уімоІим керак?
– Подшоµ іанчалар улуІ, іанчалар іудратли бґлмасин, у тупроідан яралган ва оіибат яна тупроііа айлангуси. Шундай экан, то аслига іайтгунига іадар Аллоµга маібул ишларни іилиши, яъни раиятга меµр-муµаббатда бґлмоІи шарт экан. Тошнинг маъноси эса: хазинадан яхшилик йґлида фойдаланилмас экан, ундаги олтину жавоµирнинг іадри билан бу тошнинг іиймати бир хилдир, – деб, шаµзода бир ривоят айтибди:






