- -
- 100%
- +
– Зиіна бой далага чиіиб, хуржун тґла олтинини кґмиб іґйибди-да, хазина кґмилган ерни µар куни зи±рат іилаверибди. Јґшниси битта жойга узоі тикилиб турувчи бойнинг бу іилиІидан ажабланиб, ґша ерни кавлабди-да, олтинларни олиб, ґрнига тош тґлдириб іґйибди. Зиіна бой кунларнинг бирида олтинларининг юзини силаб, баІрига босиб роµатланиш маісадида ерни кавласаки, хазина йґі! Аламдан дод солиб турганида іґшниси яіинлашиб, не µол юз берганини сґрабди.
– Олтинларимни сарф іилмай шу ерга кґмиб іґйган эдим, кимдир ґІирлаб, ґрнига тош ташлаб кетибди, – деб жавоб берибди бой.
– Бекорга йиІлаяпсан, – дебди іґшниси. – Сен куйинмагин-да, тошни жойига кґмиб, µар куни зи±ратингни іилавер. Сарф іилмаганингдан кейин бу чуіурчага тош кґмилганми ± олтинми, сен учун нима фаріи бор?
¤Ілидан бу ривоятни эшитган подшоµ аччиіланибди-да:
– Демак, сенингча бойлик тґплаб, саілаш шарт эмас экан-да? – дебди.
– Бойликка эга бґлмаслик ±мон, бойликка эга бґла туриб, ундан оіиллик билан фойдалана олмаслик ундан-да ±монроі, – деб жавоб берган экан доно шаµзода.
* * *Сабр гадони подшоµ даражасига кґтариши мумкин. Сабрсизлик подшоµни гадолик ботіоІига ботиради. Юсуф алайµиссалом сабр іилган эдилар, юіори мартабага етдилар. Зулайµо нафсига банди бґлиб сабрсизлик іилган эди, унга хорлик ва шармандалик насиб этди.
* * *Бир маµаллага ґт кетиб, деярли барча уйлар ±нибди. Бу хабарни эшитган одам хавотирланиб, югуриб кела±тган экан, іґшниси пешвоз чиіиб:
– Ташвишланманг, бутун маµалла ±нди, аммо сизнинг уйингизга µам, дґконингизга µам ґт етмади, – деб суюнчилабди.
Бу хушхабарни эшитган одам беихти±р равишда:
– Йа Аллоµим, менинг мулкимни омон саілабсан, ґзингга шукр, – деб іувонибди. Аммо уч-тґрт іадам юргач, іандай гуноµга ботганини англаб, йиІлаб юборибди-ю, саждага бош іґйиб истиІфор айта бошлабди.
Аллоµ унинг мол-мулкини асрагани учун µамд айтган эди. Энди нечун тавба іиляпти?
Гап шундаки, унинг шукронаси замирида худбинлик мавжуд. Яъни, маµалланинг куйиб кул бґлгани уни ташвишга солмаган, биродарларига ачинмаган, у ґзининг уйи омон іолгани учунгина хурсанд эди. Аввалига билмадики, Аллоµ уни синаш учун мулкини омон саілади. Эртами индин янада азоблироі синов юбориши мумкин. Яъни, бутун маµаллани омон саілаб, унинг мулкини кулга айлантирмоІи µам эµтимол. У киши шу µаіиіатни англаган, мулкини жабрдийдаларга улашиб, сґнгги нафасига іадар тавба іилган экан.
У киши-ку гуноµини англабди.
Англамаганлар іанча? «Отилган ґі тґнкага санчиладими ±ки іґшнимнинг кґксигами – мен учун фаріи йґі, менга тегмаса бас», дейдиганлар озми?
Бундайларга деймизки, «Нодонлик іилманг, биродар, іґшнингизга ґі узган тґппонча тепкиси яна бир марта босилиши мумкин, балки иккинчиси тґнкага µам эмас, іґшнингизга µам эмас, айнан сизнинг кґксингизга аталгандир? Сиз Аллоµдан «Јґшнимни паноµингда асра!» деб сґранг. ЙиІлаб-йиІлаб юракдан сґранг. Шунда Аллоµ сизни µам асрайди. «Јґшнимнинг ризіига барака бер», деб сґранг. Аллоµ сизнинг ризіингизга µам барака беради.
Бир кишининг уйида сичіонлар кґпайиб кетибди. Дґсти мушук сотиб олинг, деб маслаµат берибди. «Йґі, биродар, мушук олсам, сичіонлар іґшнимникига іочиб чиіиб, уларни безовта іилади», дебди у одам. Яна бир одам іґшнисининг камчиіим бґлиб іолганини сезса, уйида уч-тґрт кун іозон осдирмас экан. «Биздаги таомнинг µиди уларнинг димоІига урилиб, іийнамасин», дер экан.
Сиз балки «Ундан кґра іґшнисига пул берса ±ки таом чиіарса бґлмайдими?» дерсиз? Гап шундаки, жоµил іґшни µадя, эµсонни рад этиб, «мен сизга гадоманми?» деб ґжарлик іилар экан. Бунаіа µолларда «Мен бердиму сен ноз іилдингми, баттар бґл», деб маишатини іилаверадиганлар µам бор. Булар Аллоµнинг синовини англамаган гуноµкор бандалардир. Йа Аллоµ, бундайларга ґзинг µидоят бер!
* * *Бир одам иккинчисига µамдардлик билдиряпти. Зоµиран шундай. Аслида эса бу дарддан тезроі узоілашишга µаракат іиляпти. Бировнинг дардига кимнинг тоіати бор? «Дардингизга шерикман», дейиш фаіат тилда. Агар одамлар ґзганинг дардига чин дилдан «шерик» бґлганларида эди, бу оламдаги дардлар парча-парча бґлиб кетармиди?
Бир япон йигит хґжайинига рґбарґ бґлиб, жилмайибди-да, уйга бориб келиш учун уч кунга рухсат сґрабди.
– Уч кун уйингда нима іиласан? – деб сґрабди хґжайин.
– Отам ґлибдилар, кґмиб келаман, – дебди йигит.
– Отанг ґлган бґлсалар нега жилмайиб туриб рухсат сґраяпсан? – деб ажабланибди хґжайин.
– Отамнинг ґлими – менинг дардим. ўамнок іи±фага кириб сизни дардимга шерик іилишни истамадим, – дебди йигит.
* * *Турналар учиб келса, іалблар шодланади. Турналар учиб кетар маµалда іалблар етим каби маъюсланади. ЈарІалар учиб келганида биров іувонмайди, учиб кетса биров Іашланмайди. Йа, Роббим, кишининг іарІамижоз бґлиб іолишидан ґзинг асра!
* * *Деворнинг тарихини, вазифасини биласизми? Деворни ким, іачон ва нима учун кашф іилган? Дастлабки девор – тґсиілар шох-шаббалардан иборат бґлиб, экинзор ±ки боІни жониворлардан иµота іилгандир. Бундай тґсиілар µозир µам іишлоіларда мавжуд. Тош, пахса, Іишт деворнинг дастлабки вазифаси эµтимол хонадонни ±вдан, ґІри, іароічилардан µимоя іилиш бґлгандир. Ґозир эса бундай баланд деворларнинг яна бир аянчли вазифаси бор – ака-укалар бир-бирларининг юзларини кґрмаслик, овозларини эшитмаслик учун µовли ґртасидан тґсадилар. Бир іоринга сиііан оІа-инилар энди бир µовлига сиІишмайди. «Кенгга кенг дун±, торга тор дун±», деганлар. Тор іалблар отадан мерос µовли ґртасига девор урмоіни ихти±р этади. Бу – иймон ожизлигининг зоµирдаги кґриниши. Бу – Аллоµнинг бир-бирларингизга меµр-муµаббатли бґлинглар, деган амрига итоат этмаслик. Девор – Аллоµ амрига бґйсунмаганлик учун охиратда жазо олинажагига бир белги.
Ровийлар дерларки, бир ака худойи іилмоі ниятида іґй етаклаб іассобга бора±тган экан. Шу онда унинг іулоІига илоµий бир овоз келиб дебди-ки: «Эй Одам фарзанди, сен укангни ранжитгансан, аввал бориб ундан узр сґра, розилигини ол. Ораларингиздаги хафаликни іув. Ана ундан кейингина іґйингни сґй. Шундагина садаіанг іабул бґлажак…»
Ґозир эса… ака тґй іилса, ука чорланмайди, ука эµсон іилса, бир коса таомни акага илинмайди. Чунки ґртада девор бор. Бу Іишт деворни йиіиш чораси мавжуд. Аммо іалблардаги деворнинг іандай чораси бор экан? Јалблардаги девор мавжуд экан, бу хонадонларда файз-барака бґлмайди. Файз-барака меµр-муµаббатли хонадонларга аталган.
Бир маµаллада ака-укаларнинг узоііа чґзилган можароси ґртага девор олиш билан якунланди. Жонга теккан можаронинг охирлаганидан, кґнгли тинчиганидан хурсанд бґлган ака іґй сґйиб, худойи іилди, маµалла аµлини сийлади. Бундан ажабланмай бґларканми? Аллоµнинг хоµишига зид борган µолда яна «худойи» іилишда іандай маъно бор? Бу худойи ошини еб, іоринни силаб, тишни кавлаб чиіувчилар гуноµга шерик бґлмадилармикин, валлоµи аълам?
Бировлар яіинларининг меµр-муµаббатига ташна. Болалик чоіларида іандайдир сабаб билан йґіолиб іолган жигарларини акалар ёки опалар, укалар ёки сингиллар умид билан излайдилар. Ґа, бировлар бир-бирларига интилиб яшайдилар, бировлар эса… Ака-ука битта масжидда намоз ґіийди. Масжид остонасидан µатлагач эса юзкґрмас бґлиб юраверади. Уларнинг бу µолатларидаги ибодатлари іандай ибодат бґлди экан? Улар силаи раµм хусусиндаги оятлар ва µадисларни билишармикин? Албатта масжид имомларининг маърузаларида эшитишгандир. Аммо Аллоµнинг буйруІига итоат этишлари шарт эканлигини ґйлаб кґришмагандир. Шундай бемеµрларга эслатма сифатида бу ривоят баёнини таідим этишни лозим кґрдик.
Абу Лайс Самаріандий µазратлари Яµё ибн Салимдан ривоят іилган эканлар:
«Маккаи мукаррамада биз билан бирга Хуросон аµлидан бґлган бир киши бор эди. У солиµ киши эди. Одамлар унга ґз омонатларини іґяр эдилар. Бир киши келиб, ґн минг дирµам іолдирди-да, ґзи узоі сафарга кетди. Јайтганида хуросонлик киши вафот этган эди. У киши ґша куни Маккада йиІилган олимлардан бу масалани сґради: «Фалончига ґн минг дирµам ташлаб кетган эдим. У киши ґлибди. Хотини ва ґІлидан сґрасам, билишмас экан. Менга энди нимани буюрасизлар?»
Айтдилар: «Бизлар хуросонликни жаннат аµлидан, деб умид іиламиз. Кечанинг учдан бири ёки иккинчиси ґтса, замзам іудуІи олдига келгин ва мана бу сґз билан хабар бергин: «Эй Фалончининг ґІли Фалончи! Мен омонат эгасиман!»
Ґалиги одам келиб уч марта айтди, бироі, µеч ким жавоб бермади. Сґнгра олимларнинг олдига келиб, уларга бу хабарни етказди, айтдилар: «Албатта биз Аллоµникимиз ва Аллоµга іайтажакмиз! Бизлар сенинг дґстинг дґзах аµлидан бґлмоІидан іґріаяпмиз. Энди Яманга боргин, у ерда бир водий борким, уни Бархут дерлар. У ерда бир іудуіни кґрасан. Унга яіинлашгинда кечанинг учдан бири ёки учдан иккиси ґтганда: «Эй Фалончининг ґІли Фалончи! Мен омонат эгасиман!»-деб баіиргин». У айтилган ерга бориб овоз берди. Биринчи чаіирувдаёі жавоб эшитилди. Омонат эгаси ачиниб дедики: «Шґринг іурсин, сени бу ерга нима туширди? Сен яхшиликлар эгаси эдинг-ку?!» Жавоб келдики: «Менинг Хуросонда аµли байтим, іариндошларим бор эди. Улар билан узилиб яшадим. Аллоµ таоло менинг шу гуноµим учун бу азоб билан ушлаб шу манзилга ташлади. Аммо, сен ташвишланма, молинг ґз ґрнида турибди, мен ґІлимга билдириб іґйишга улгуролмай жон талсим іилгандим. Молингни уйимнинг фалон ерига кґмганман, борсанг, топасан».
Шу ривоятнинг ґзи барчага ибрат эмасми? Мана буниси-чи:
Ровийлар дерларким, ота вафот этиб, бир іопгина буІдой мерос бґлиб іолибди. Ака-ука буІдойни тенг иккига бґлиб олишибди. Тунда уканинг кґзидан уйіу іочиб, ґзига ґзи дебдики: «Эй нодон, нима іилиб іґйдинг? Сен шу буІдойга муµтожмисан? Сґііабош бґлсанг, биттагина іорнингни тґйдиролмайсанми? Акангнинг болалари бор, уларга нон топиш осонми?» Шу ха±л билан ука ґрнидан туриб, омборхонага чиіибди-ю, ґзига тегишли буІдойдан акасининг хумига солиб іґйибди. Иттифоіо шу дамда аканинг кґзидан µам уйіу іочибди, у ґзига ґзи дебдики: «Эй нодон, сен нима иш іилиб іґйдинг? Отанг сени уйлантириб, укангнинг тґйини кґрмай ґтди. Уканг энди іорин ташвишидан ташіари уйланиш ташвишини µам іилиши керак. Унга инсоф іил». Ака ґрнидан туриб омборхонага чиіибди-ю, ґзига тегишли буІдойдан укасининг хумига солиб іґйибди.
Бу µаракат µар тун такрорланаверибди.
Ой ґтибди, йил ґтибди, аканинг ярим хум буІдойи µам, уканики µам µеч тугамасмиш. Улар бу сирдан ажабланиб, донишмандга боришибди. Донишманднинг талаби билан тундаги іилмишларини айтиб беришибди. «Инсоф сари барака», деган µикматни донишманд ґшанда айтган экан.
Ґовлиларни бґлиб ола±тган, юзкґрмас бґлиб юрган ака-укалар! ¤зингиз тиклаган девор атрофида ота-оналарингизнинг руµлари азоб чекиб, чиріираб юрган бґлиши мумкинлигини µеч ґйлаб кґрганмисиз?
* * *Фикрнинг Іоят доно ва іадрли эканлиги фикр эгасининг ґлимидан анча кейин маълум бґлиб іолади.
* * *Донишмандлар дейдиларким: Ґаіиіатга кґрсатиладиган энг катта лутфу карам – унга амал іилмоілик экан. Аммо дун±да µеч нимага µаіиіатчалик машаііат билан эришилмайди. Ґаіиіатни излаш, унга етиш учун ойлар, баъзан йиллар зарур бґлар. Ґа±т шундайки, бунда µаіиіатдан кґра хатони топиш осонроі. Хато кґриниб туради, уни дарров пайіаймиз, µаіиіат эса пинµона яширинган бґлади ва уни µар ким µам топавермайди. Ґаіиіатга етишмоіликнинг энг асосий шарти – µаіиіатни севмоіликдир. Зотан, фаіат µаіиіатгина чинакам гґзалдир, фаіат угина меµр-муµаббатга лойиідир. Ґаіиіатни шунчаки севиш ва гапиришнинг ґзи кифоя эмас, µаіиіатни бирон-бир улуІ маісадни кґзлаган µолда севиш ва гапириш керак бґлади. Бир одам бирор фойдали µаіиіатни очгунича, юзларча одам омадсиз изланишлар ва аянчли янглишишлар билан ґз умрини хазон іилмоІи µам мумкин. Ґаіиіат излаш ваітичоІлик билан эмас, µаяжон ва ташвишлар билан ґтади. Аммо шунда µам барибир уни изламоі лозим, акс µолда, µаіиіат топмасак, уни севмасак, µалок бґлмоІимиз тайин. Ґаіиіатни ґргана туриб, уч маісадни кґзда тутиш зарур: уни излаб топишимиз, топгандан сґнг, албатта, исботлашимиз, ниµоят, µаіиіатни изоµлаб, исботла±тганда уни сохталикдан ажрата билмоІимиз шарт.
* * *Кимки интилмаса, у µеч нарсага эришмайди, кимки шижоат кґрсатмаса, у µеч нарсалик бґлмайди, кимки ґзининг маънавий іувватидан фойдаланмаса, бу іувват уни тарк этади.
* * *Бир одам машинасида кетатуриб, йґл ґртасида ±тган итнинг ґлигини кґрди. У ґзининг итини таниди, машинасини секинлатди, аммо тґхтатмади. Ўнидаги µамроµига іараб:
– Јаранг, олапарнинг куни µам битибди. Эрталаб кґринмаган эди-я, – деди.
Ит умри бґйи унга садоіат билан хизмат іилган эди. ¤лимига µам шу садоіати сабаб бґлди – хожасининг ошхонасидан гґшт ґІирла±тган мушукни іувиб бора±тган эди…
Итнинг садоіатига хожаси хи±нат билан жавоб берди. Агар дун± айланиб, бу одамнинг бошига шундай кун тушса, ит хожасининг жасадини ташлаб кетмаган бґларди…
* * *Машинанинг оріа ґриндиІида уч а±л ґтирибди. Учовининг ±ши олтмишдан ошган. Улардан бирининг іайнонаси яіинда оламдан ґтган. А±ллар ґша іайнонадан іолган матохлар, латта-лутталарнинг меросхґрлар орасида нотґІри таісимланганини муµокама іилиб боришяпти. Уларнинг µар бирлари ґзларича донодирлар, ґзларича µалолдирлар, ґзларича адолат эгасидирлар. Гґ± яратган Ґаі барча аілни уларгагина берган-у, бошіалар бу неъматдан бенасиб іолганлар.
Аілнинг ґлчови йґі. Ґар µолда ґзини доно сановчи µар бир инсонда озми-кґпми Худо берган аіл мавжуд. Лекин гап бу ерда аілдан іандай фойдаланишда. Одам боласи ±нидаги юз сґм пулга битта нон олиб еб іорнини тґйІазиши ±ки шу пулга саіич харид іилиб, чайнаб-кавш іайтариб, пуфак чиіариб юриши µам мумкин.
Машинадаги уч а±лнинг занглаган аіллари демайдики: «Эй инсон, сен нималарни ґйлаб бош іотиряпсан? Латта-луттага куйиниб жавра±тган маµалингда ±нингга яіин келиб іолган ґлим сендан куляпти. Ахир олтмиш йилдан зи±д умр кґрдинг. Бу ±Іи іанча іолди? ¤ша латта-лутталар эгаси бґлмиш кампир салкам тґісон йил яшади. Оіибат, топганларини, йиііанларини ташлаб кетди. Шу µолнинг ґзи сенга ибрат бґлмайдими? Сен шу матоµларсиз олтмиш йил яшадинг. Шу латта-лутталарсиз яна 10–15 йил яшай олмайсанми? Бойликсиз, латта-луттасиз яшаш мумкин. У дун±да «іайнонангнинг матохларидан нега кґпроі улуш ололмадинг?» деб сґралмайди. Имонсиз яшамоі мумкин эмас. Шу боис у дун±да «нима учун имонсиз яшадинг?» деб сґралса керак…»
Автомобилнинг Іилдираклари шитоб билан айланади. Умримиз Іилдиракларининг µам шу каби, балки унданда тез айланишини идрок іилмаймиз. Хотинларнинг Іийбати, иІвоси авжга чиііан маµалда биргина туртки ±ки йґлдаги муштдеккина тош сабаб бґлиб µалокат юз бериши, уларнинг жонлари шу онда, Іийбатни охирига етказа олмасларидан узилиши мумкин. Тил Іийбат билан банд бґлганда шаµодат калимасига ґрин йґі. Роббим, бандаларингни шундан асрагин!
* * *Айрим жойларда киши вафот этгач, айрим кийимлари кґзга кґринарли жойга іатор іилиб илиб іґйилади. Бу одатни баъзилар шарµлай олмайдилар, айримлар бу кийимлар Іассолга бериб юборилади, дейишади. Бизнингча мазкур одатнинг маъноси бундай: кийимларни осиб іґйиш билан дейилмоічики: «Ана, кґриб іґйинглар, бу инсон ґлиб, ґзи билан µеч нарса олиб кетмади. Ґатто кийимлари µам іолди. Кґринглар, шунга іараб фикр іилинглар ва мол-дунёга берилишдан тийилинглар!»
* * *Бир одам фарзандларининг бемеµрлигидан шикоят іилиб: «Мен отам ґлганида йиІламадим, онам ґлганида йиІламадим, ич-ичимдан эзилдим. Энди шу ±шга кириб, болаларимдан меµр кґрмай йиІлаяпман», деди. Балки ота-онаси билан видолаша±тганда йиІлаганида – µозир ґз іадрига йиІламасмиди…
Фарзандларидан нолийдиган одамлар оз эмас. Отанинг фарзанддан нолишига µаііи борми? Йґі. БоІбон шафтоли данагини экиб ниµол ундирса, сґнг бошіа нав шафтолининг новдасини олиб келиб, пайванд іилса, сґнг парваришласа-ю, у дарахт ширин эмас, аччиі ±ки нордон мева тугса. Бунга дарахт айбли бґладими ±ки ґша мевами? БоІбон іандай данак эккан эди, аниі билармиди? Јандай новда улади, сувдан ваітида хабар олиб турдими, кераксиз новдачаларни кесиб іґйдими, дарахт барглари офтоб нуридан етарли баµра олдими?
Фарзанд отанинг пушти-камаридан дун±га келган бґлса, уни отанинг ґзи тарбия іилгани µолда яна нолиса? Илмий жиµатдан, ирсият іонунлари нуітаи назаридан іарайдиган бґлсак, ота-онанинг феъли, табиати фарзандига ґтади. Меµрибон одамдан бемеµр бола туІилмайди. ТґІри, кейинчалик атроф-муµит бола онгига, хуліига таъсир іилади. Лекин ота-она ана шу таъсирни µам бошіаришлари шарт. Агар ота бґлмиш ґзининг ота-онасига, ака-укалари, опа-сингилларига меµрибон бґлса, ширинсґз бґлса, уларнинг іадрига етса ва буни боласи кґриб, билиб турса бу фарзандга ортиіча гапнинг µожати йґі.
Биз фарзандимиздан нолишдан олдин «ґзимиз фарзанд бґлиб ота-онамизга іандай µунарлар кґрсатган эдик?» деб ґйлаб кґрайлик. Балки ота-онамизга іилган іилиІимиз энди фарзандимиз воситаси билан ґзимизга іайта±тгандир? Балки орадан йиллар ґтиб µа±т кґзгусида ґзимизни ґзимиз кґра±тгандирмиз?
* * *Одамзот танасида олти аъзо борким, уларнинг учтаси ґзига бґйинсунмайди, учтаси эса ґзининг µукмида. Кґз, іулоі, бурун одамга бґйинсунмайди. Кґргиси келмаган нарсасини кґришга, эшитгиси келмаган гаплар ±ки товушларни тинглашга, хуш ±імайдиган исларни µидлашга мажбур бґлади. О±і, іґл, тил эса одамнинг µукмида. Тил билан илоµий каломларни, ширин сґзларни айтиши ±ки аксинча бунинг ґрнига тилини Іийбат, иІво, ярамас гаплар билан банд этмоІи мумкин. Јґллари билан гґзал буюмлар яратиши ±ки гґзаллик обидаларини іґпориши ±инки шу іґл билан эµсон, µадя бериши, ±ки ґзгалар мулкини ґзлаштириб олиши ґз ихти±рида. О±ілари эса, истаса – уни ибодатга, истамаса – фоµишахонага олиб бормоІи мумкин.
* * *«Аллоµдан іґріинглар!» деб кґп огоµлантиришади. Бу хусусда ояти карималар µам мавжуд. Мен мазкур иборанинг таліини хусусида кґп ґйлайман. ¤йларимни ба±н этмоііа журъат іиламан, йа Роббим, мени адаштирма.
«Аллоµдан іґрімоілик» ни тґІридан тґІри, айнан тушунмаслик керак. Чунки Аллоµ – раµмли, шафіатли, тавбаларни іабул этиб, гуноµларни кечиргувчидир. Дґзах азобларидан іутіарувчи, жаннат боІларини инъом этувчи меµрибондир. Демак, Аллоµнинг ґзидан эмас, унинг Іазабидан, айбларимиз учун Аллоµ белгилаб іґйган жазоларга, азобларга мубтало бґлиб іолишдан іґрімоІимиз ва гуноµ ишлардан тийилмоІимиз шарт.
Ривоят іилурларким, Расулиллоµ саллоллоµу алайµи васаллам саµобалари µамроµлигида бир ерга кетаётганларида саµобалар ґзаро µазил-мутойибалар іилишиб, кулишиб бораётган эдилар. Шунда Расулиллоµ алайµиссалом дедиларким:
– Эй асµоб, іиёматда сизнинг боражак ерингиз дґзах оташидир. Нега кґп куласизлар?
Бу гапни айтишлари билан Жаброил алайµиссалом тушиб келдилар ва дедиларким:
– Йа Расулиллоµ! Аллоµ субµонаµу ва таоло марµамат іилдики, нимага менинг бандаларимни іґріитасан, уларнинг гуноµини маІфират этувчи ўафуру Роµиймдурман.
Аллоµ бандасини дабдурустдан, бекордан бекорга жазоламайди. Сиз билан биз, µатто неча-неча аждодларимиз µали дун±га келма±і Аллоµ бандаларини огоµлантириб, гуноµлар учун аниі жазоларни тайин этиб іґйган. Демак, биз энг аввало ґзимизнинг нафсимиздан іґріишимиз, нафснинг хожаси шайтон алайµилаънадан ва унинг оёіларимиз остига ташланган сиртмоіларидан іґріишимиз керак. Айни тушунчани µам тґІри англамоІимиз жоиз. Чунки іґріиш – іочиш ±ки писиб ґтириш демакдир. Нафс ва шайтондан іґріиш – улар етовида юриб, оіибатда дучор бґлинажак іи±мат азобларидан іґрімоіликдир. Ана шу іи±матдаги жазодан іґріиш бандани нафс ва унинг хожаси шайтонга іарши жиµодга отлантирмоІи лозим. Албатта, биз шайтоннинг ±монлигидан Аллоµга юкинибгина паноµ топамиз. Бироі, бу паноµга етмоі учун µам курашмоі зарур.
Хулосамиз шуки, Роббимиз, яъни тарбиячимиз бґлган Аллоµ таборак ва таолони бутун іалбимиз билан, бутун жонимиз билан ва бутун онгимиз билан севмоІимиз шарт. Шунинг баробаринда ґзгаларни µам ґз-ґзимизни севганимиз даражасида севмоІимиз лозимдир. Чунки Аллоµ бандаларини, яъни ґз биродарларини севмай туриб «Аллоµни севаман», дегувчиларнинг гапларига инонмоі мушкул.
* * *Балиі, каламуш ва бґриларнинг имти±злари шундан иборатким, улар талаб ва эµти±ж іонунига биноан кун кґрадилар. Инсон µа±тининг іонуни эса адолатдир.
* * *Инсонлар ±лІони ва адолатсизлигига дуч келинган дамларда µам мґъмин бґлмоіликдан чарчамаган µолда µаіиіатни µимоя іилмоі ва адолат билан иш юритмоі – µа±тдаги энг бебаµо нарсадир.
* * *Кґп гапирган одам кам µолларда айтган сґзларини амалга оширади. Доно эса, айта±тганларининг амалидан ошиб кетишидан іґріади.
* * *Зулмнинг ота-онаси – нафсдир. Нафс – гґё валади зинодир. Унинг оіибати – µалокатдир. Зулм – ґзганинг зулмни чаіиради, нафс – ґзганинг нафсини ґзига чорлайди.
Бир сичіон жаµду жадал билан дарахт томирини кемира бошлади. Дарахт тилга кириб дедики:
– Эй ситамкор, нима учун жоним ришталарини іиріяпсан?
Сичіон унинг нолаю зорларига эътибор бермай ґз ишини давом эттираверди. Ногоµ илон пайдо бґлди-ю, сичіонга µамла іилди ва бир дамда ютиб юборди. Шу онда типратикон келиб илоннинг думидан тишлади. Илон жон аччиІида ґзини ура бошлади, оіибатда типратиконнинг тиканларида µамма ёІи пора-пора бґлди. Типратикон уни еди. Бу онда тулки пайдо бґлди. Типратикон бошини тиконлари орасига яширди. Тулки µийла ишлатди: уни ётіизиб, устига ёзилди. Типратикон «ёмІир ёІяптимикин?» деб бошини чиіарган эди, тулки шарт тишлаб бу бошни узди, сґнг іорнини ёриб еди. Нафси іониімай туриб ёввойи ит келди-ю, уни поралаб ташлади. Ит унинг гґштлари еб тугатмай, ґзи іоплонга ем бґлди. Јоплон гґшт лаззатидан роµатланиб турганида овчининг ґіига учради. Овчи унинг терисини шилиб олиб кетаётган эди, йґлда бир одамга дуч келди. У одам терига ишіибоз бґлиб овчи билан урушди ва уни µалок іилди. ¤лжасидан іувониб кетаётган эди, оти іоіилди-ю, ґзи йиіилиб тил тортмай жон берди…
Жониворларни эµтимол айблаб бґлмас. Уларнинг тирикчилиги шу. Одамлар-чи?
* * *Инсон тили ширин сґз айтиб, ґликни тирилтириши ±ки заµарли сґз айтиб, тирикни ґлдириши мумкин.
Бир одам айиі билан дґстлашиб іолиб, уни меµмон іилибди. Зи±фат охирлаб, айиі кетишга изн сґраганида у одамнинг меµри жґшиб, айиіни ґпиб хайрлашибди-да, хотинига µам шундай іилишни буюрибди. Хотин айиііа яіинлашгач, жонивордан тарала±тган µидга чидолмай, четга іараб тупурибди-да:
– Сассиі меµмонларга тоб-тоіатим йґі, – дебди.
Айиі индамай чиіиб кетибди. Орадан кунлар ґтиб одам дґстини кґргиси келиб йґлга отланибди. «Јайтишда ґтин кесиб келарман», деб болтасини олволибди. Айиі уни іувонч билан іаршилаб, меµмон іилибди. Сґнг «Шу болтанг билан бошимга бир уриб ±р», деб илтимос іилаверибди. Айиі ялинавергач одам унинг бошини ±рибди. ОІриідан ґкирган айиі ґрмонга кириб Іойиб бґлибди. Одам эса таажжуб ва афсус билан уйига іайтибди. Орадан бир ой ґтиб, айиі одамникига келиб дебдики:
– Бошимни уриб ±рган эдинг, іара, ярам битди. Аммо хотинингнинг тили билан тилинган іалбим яраси µалигача битмади.
Тилга, аниіроі айтилса, тилдан учувчи сґз іадри µаіида айтилган маіоллар, µикматлару ривоятларнинг µисоби йґі. Барчасини бир-бир санашга бизда имкон йґі, аммо айримларини айтмоііа эµти±жимиз бор:
Сґзнинг ханжар бґлиб, киши іалбига санчилиб, µалок этмоІи мумкинлигини ±инки тириклик суви бґлиб ґликни тирилтира олувини µазрат Навоий байтларида ба±н этганлар. Яна донишмандлар айтишганки: «Айтган сґзим хожам, айтмаганим іулим». Яна µазрат Умар дебдиларким: «Жаннатга олиб борувчи µам, дґзахга етакловчи µам шу тилдир»…
Ривоят іилурларким, бир болакай катталарда µам тез-тез учровчи оІир хасталикка мубтало экан. Бу хасталикнинг номи бирон бир тиббий китобда іайд этилмагани сабабли халі бундай беморларга «Эзма-чурук» ±ки «Шаі-шаі», ±ки эркалатиброі «маµмадона» деб ташхис іґяр экан. Бизнинг болакайимизга илашган хасталикка айнан «маµмадона» демоілик дуруст бґлар.
Кунларнинг бирида шу болакайнинг тишлари нола іилиб дейишибдики:
– Бу тил бизнинг бошимизга битган бало бґлди-ку, сира µам тинчлик йґІ-а, озгина тийила іолса-чи?
Бу ноладан Іаши келган тил сурбетлик билан жавоб іайтарибди:
– Мен билан нима ишларинг бор? Менинг назоратимдан ґтган нарсаларни чайнангу, бошіа нарса билан ишингиз бґлмасин. Сизлар кимсизлару мен кимман! Сизлар бирин-сирин жойингизни бґшатиб, тушиб кетасиз. Мен эса ґз жойимда µукмрон бґлиб іолавераман. Шунинг учун менинг ишимга аралашишга µеч кимнинг µаі-µуіуіи йґі. Айниіса, сизларнинг аµмоіона насиµатларингизга сира тоіат іила олмайман.
Бу танбеµдан сґнг тишлар жим іолишибди-ку, болакай тушмагур ґрними-ґрнимасми, дуч келган ерда маµмаданалик іилаверибди. Јулоілар етказган айрим µикматларни баъзан маІзини чаімай, баъзан бузган µолда катта-кичик давраларда сайраб айтаверибди.
Маµмаданалиги шу даражага етибдики, болакай бир даврада гапира-гапира кулгига іолибди-да, шармандаликдан іутулиб іолмоі учун ±лІон гапларни айта бошлабди. Ана шунда тишларнинг сабр косалари тґлиб, ±лІончи тилни гапиртирмаслик іасдида шарт тишлашибди.
Тил аввал іизарибди, кейин іонаб кетибди. Болакай эса, оІриіданми ±ки уятданми йиІлаб юборибди.
¤шандан бери тил беµуда тиш µатламас эмиш, болакай µам бир гап айтмоідан аввал етти марта ґйлаб кґрармиш…
Болакай-ку, эсини тґплаб олибди. «Ўшлигингда одат іилсанг іаригунингча кґникасан, іариликда одат іилсанг – кґниккунингча кґмиласан», деб бекорга айтмаганлар.





