Зборнік сучаснай навуковай фантастыкі. Перм, 2023

Выслухаўшы даклад Харына, прафесар навукова-даследчай экспедыцыі, ён жа камандзір карабля «Пегас» Артур Штольц падбадзёрыўся. Трэба ж транзістары П-214, выпушчаныя яшчэ ў СССР у 1970 году, спатрэбіліся тут у 2028 году! Гэта каля 60 гадоў прайшло – наколькі трывалы быў запас навуковай думкі ў СССР! Прафесару Штольцу было крыху за пяцьдзесят, і ён яшчэ заспеў школу савецкіх навукоўцаў, якія вучылі думаць, вынаходзіць нестандартнымі спосабамі, але ўсё ў межах логікі! Ды былі часы, гэта быў час адкрыццяў, калі 70 адсоткаў вынаходстваў усяго чалавецтва лягло на сямідзесятыя гады дваццатага стагоддзя. Ён сеў за працоўны столік і пачаў запаўняць бартавы часопіс, рэзерв электраэнергіі дазваляў працаваць пры аварыйным святле і праз трое сутак павінна быць гатова сонечная батарэя Харына, – пры ўсёй працаёмкасці гэта была апошняя надзея! Ён запаўняў часопіс, думаў, разважаў і пазіраў у ілюмінатар – карабель выходзіў з ценю Зямлі, падстаўляючы бакі Сонцу.

І тут ён убачыў групу людзей, – яны ціха спявалі і ішлі з харугвамі паралельным курсам. Так-так у космасе, паралельным курсам. Пры сонечным досвітку карціна здавалася неверагоднай! Ён прыгледзеўся і ўбачыў крылы ў людзей – іх было сем чалавек. «Дык гэта ж анёлы!» – выклікнуў Артур і паспяшаўся зняць усё на відэакамеру, патэлефанаваўшы пры гэтым калегам. Увесь экіпаж карабля бачыў анёлаў. Была сярэдзіна сакавіка па зямным часе, час Вялікага посту, і ўсё дружна, весялячыся ад убачанага, пачалі спяваць хвалебныя песні Богу. Вядома, не ўсе былі на караблі хрысціянамі, але маленькая група навукоўцаў, закасцянелых атэістаў раптам прынялася рабіць крыжыкі з падручных сродкаў і вешаць іх да сябе на шыю. Бачанне ж анёлаў было хвілін пяць, і ўсё было знята, нават іх спевы трапілі на плёнку. Такім чынам, завяршаўся месяц знаходжання карабля на арбіце Зямлі. Наперадзе было шмат эксперыментаў, але гэты самы «касмічны» па волі Творцы назаўжды застаўся ў памяці ў людзей!

Трэніроўка Пах Думкаў.

Калі прафесар Артур Штольц быў яшчэ студэнтам, яны студэнтамі любілі гуляць у наступную гульню. Знаходзячыся ў аўтобусе, яны меркавалі прафесіі людзей па іх асобах, адзенні, манеры паводзінаў, манеры гаварыць і многім іншым прыкметам. Адрозніць людзей на пенсіі ад, скажам, студэнтаў было лёгка, а вось лекара ад настаўніка адрозніць было зусім цяжка – бо і той і той працаўнікі разумовай працы, толькі калі разгаварыць іх, што забаранялася правіламі гульні. Знаходзячыся ў аўтобусе, студэнты, а іх было няшмат чалавека 3—4 не больш, рабілі пазнакі і выходзячы на патрэбным прыпынку яны абменьваліся запісамі. Супадзенняў было шмат. І той, у каго было больш супадзенняў, лічыўся пераможцам.

Напрыклад, лёгка адгадваліся вайскоўцы і паліцыянты – адбітак духоўнасці на іх строгіх нацягнутых асобах казаў пра сябе. Ішло час і будучае пакаленне студэнтаў-фізікаў перадало ў спадчыну гэтую гульню ўжо іншым студэнтам. У 2000-я падключылі да гульні камп'ютар, а менавіта штучны інтэлект. Па вонкавым выглядзе, хадзе штучны інтэлект шукаў сярод пасажырскага струменя хуліганаў і тэрарыстаў. Працэнт угадвання дайшоў да 80 працэнтаў, а гэта вялікі працэнт. Але больш за ўсё адгадвалася ў сімбіёзе кампутара і чалавека. Чалавек бачыў тое, што машына не ў стане бачыць – менавіта адбітак духоўнасці на твары чалавека. Гэта дасягалася малітоўнай практыкай, хаджэннем на службу ў праваслаўны Храм, захаваннем сакрамэнтаў Касцёла. І вось ужо будучы на пятым, заключным курсе вучобы студэнты ўжо што называецца адчувалі ўсіх пасажыраў метро, аўтобусаў, спадарожнікаў у аўтамабілі… Варта адзначыць самыя прасунутыя духоўна студэнты выкарыстоўвалі тое, што называецца пранікненнем ва ўнутраны пачуццёвы свет чалавека такім спосабам «пазнавання» інфармацыі валодаюць манахі, прафесійныя вайскоўцы, суддзі.

Але свет развіваўся, прагрэс быў і хутка ішоў і ў камп'ютарнай тэхналогіі. У 2010-м кампутарам кіравалі ўжо без правадоў, напругай думкі аператара. Хаця не ўсе гэтыя эксперыменты былі здабыткам грамадскасці, але яны былі. І тут узнікла галоўнае пытанне – ці можа камп'ютар вялікай магутнасці прачытаць думкі людзей, напрыклад, якія едуць у аўтобусе? Аказалася можа, але ў тыя часы гэта была грувасткая тэхніка, але ўжо ў 2025 годзе гэтая тэхніка памяншалася да памеру пачка з-пад цыгарэт. Вядома, па-ранейшаму вялікі вынік у ідэнтыфікацыі асобы даваў сімбіёз чалавека і кампутара, а дакладней чалавека і Штучнага Інтэлекту. І тут мы падыходзім да асноўнага навуковага эксперыменту каманды даследчыкаў на «Пегасе». Вось у чым сутнасць. Знаходзячыся ў аўтобусе чалавек з камп'ютарам, няхай нават самым маленькім, знаходзіцца ў непасрэднай блізкасці ад правяраемага. А раптам гэта тэрарыст? Такім чынам, узнікла ідэя «мацаць», чытаць мыслеобразы людзей на адлегласці – з космасу, напрыклад.

Па магутным пучку прамянёў падавалася хваля звышвысокай частаты, на Зямлі гэты прамень займаў радыус ад пяці да паўметра дыяметрам, у залежнасці ад налад. Аператар праз спадарожнік прамацваў натоўп людзей на прадмет пошуку людзей з негатыўнымі, агрэсіўнымі думкамі. І выявіўшы іх, падключалі ўвесь комплекс аператыўна-вышуковых мерапрыемстваў. Быў і другі бок медаля ў гэтага эксперыменту – перадача энергіі на адлегласці чалавеку, параненаму, напрыклад, хвораму, які ідзе ў дарозе. Па промні з космасу ад спадарожніка аддавалася вызначаная частата, натуральна не чутная ні кім, яна то і задавала тэмп працы галаўнога мозгу чалавека і пры неабходнасці магла зняць усе неабходныя характарыстыкі з параненага ваяра. Але гэта ваенны бок эксперыменту. Усе тэарэтычныя выкладкі былі дваццатых гадоў 21 стагоддзі, а на двары стаяў ужо 2028 год. Так што ўсё і ўзровень тэхнічнай абсталяванасці карабля, і навуковы ўзровень даследнікаў быў на належным узроўні. Склад калектыву быў інтэрнацыянальны, напрыклад Васіль Харын быў рускі, з Пермі, яму было 42 гады і гэта была яго другая касмічная экспедыцыя. Працуючы бортінжынерам і па сумяшчальніцтве біёлагам, ён ведаў амаль усё пра карабель і пра чалавека. «Псіхабіямеханічнай сістэме – чалавек» – як любіў ён казаць.

Камандзір карабля – прафесар Артур Штольц быў з Германіі і яго роля была больш у аб'яднанні намаганняў усіх членаў экіпажа і кіраўніцтва праектам. Ён быў яшчэ і штатным псіхолагам, ён праходзіў навучанне ў адным з манастыроў Швейцарыі.

Лекар экспедыцыі Святлана Майсееўна была з Ізраілю, яе канёк – галаўны мозг, склад крыві, біяхвалі як мозгу, так і чалавека.

Інтэлектуальная сістэма «Вагрыус» была родам з ЗША – мінімізацыя чыпаў у гэтай краіне выйшла на першае месца яшчэ ў 90-я гады дваццатага стагоддзя. Штучны Інтэлект саманавучаўся і ў праграмным рэжыме, і вобласці эрудыцыі – у гульні ў шахматы яму не было роўных на Зямлі. Напрыклад, ён мог пры аварыі самастойна пасадзіць карабель без удзелу чалавека.

Вядома ж былі і іншыя сябры экспедыцыі, робаты і шматлікае іншае пра што будзе напісана ніжэй.

Такім чынам, усё было гатова да эксперыменту і ў вобласці перадачы энергіі на адлегласць, і ў чытанні мыслеобразаў на выдаленні з арбіты. На зямлі была група добраахвотнікаў таксама рознага інтэрналістычнага характару. Усё было гатова. Вось толькі гэтая аварыя з панэллю сонечнай батарэяй стала невялікай замінкай – з Зямлі ляцеў ужо грузавы карабель-рамонтнік, а пакуль усё адпачывалі і карысталіся самаробнай сонечнай батарэяй са спілаваных па версе германіевых транзістараў сямідзесятых гадоў дваццатага стагоддзя.

Біяробат у манастыры

Пасля аперацыі на руцэ, а Біямаксу 21-му прышылі новае перадплечча, наўзамен страчанага ў сутычцы з мядзведзіцай старога, кансіліум лекараў вырашае накіраваць яго ў манастыр, што за 30 кіламетраў ад навуковага мястэчка. Там і тканіны зажывуць, і вага ў норму прыйдзе, і думкі аб жыцці супакояцца. Барыс Барысавіч Алейкін, так клікалі Біямакса 21-га па яго чалавечым жыцці, пагадзіўся. Ён, былы вайсковец, жыў ужо другім жыццём біяробата і хацеў паглядзець царкоўнае жыццё знутры.

Вараб'еўскі манастыр, што каля вёскі Вараб'і, быў невялікім. 20 кароў з цялятамі, 2 трактары і чалавек 30—35 браціі. Манахаў усяго было 3 – сам настаяцель, айцец Філіп, яго памагаты манах Андрэй і інак Сергій, які яшчэ хлопчыкам быў пры царкве і дарос да звання манаха. Браты, так званых труднікі, былі ў асноўным былыя алкаголікі, якія страцілі свае дамы і працу па волі лёсу. Была і групка наркаманаў, людзей, якія адсядзелі і віюць свае сеткі зла і тут у манастыры.

Прывыб на месца на рэйсавым аўтобусе, прайшоўшы да манастыра 2 кіламетры, Барыс Барысыч убачыў царкву. Усё, як і на карце аэрафотаздымка – удалечыні трохпавярховы дом, дзе жылі браты, побач кароўнік… Агарод і лазня відаць былі ўдалечыні. Прайшоўшы ў абразовую краму, ён убачыў там манаха Андрэя, які быў да гэтага навуковым супрацоўнікам у НДІ электронікі. «І чаму ж ён, сышоў з нашага НДІ два гады таму? Што падштурхнула яго на гэта – манастырская цішыня? Па папярэдніх дадзеных брація п'е і б'ецца, ну што ж гэта я – усё далей пазнаю, пажывем – убачым!»

У Храме было ціха, Андрэй перакладаў нейкія паперы і Барыс (ён жа біяробат Біямакс 21-й) ціха спытаў: «Мне б вось тут гэта… руку пасля аперацыі падлячыць і нервы паправіць, дзе можна пакінуць рэчы і ўвогуле куды мне зараз?» «Ах, так, вы ўчора тэлефанавалі», сказаў манах Андрэй. «Пакіньце пашпарт і сотавы мне, таксама наяўныя грошы – яны вам тут не спатрэбяцца і прытрымлівайцеся за мной». Барыс пакінуў пашпарт, сотавы, хаця другі сотавы быў уманціраваны ў яго цела, гэтак жа, як і радыёперадавальнік са спадарожнікавым тэлефонам. З Цэнтрам можна было звязацца ў любы момант, робячы пры гэтым любую працу і нават размаўляючы з іншымі людзьмі.

«А можна ліхтарык пры сабе пакінуць?» спытаў Барыс, ліхтарыкам быў замаскіраваны акумулятар, ён устаўляўся ў сетку і зараджаўся, потым зарад перадаваў інтэлектуальнай сістэме біяробата. Паколькі мозг і сэрца біяробата былі чалавечыя, а ўсё астатняе і мышцы, і ўнутраныя органы і шкілет штучныя, усё гэта патрабавала зарада энергіі раз у двое-трое сутак. З ежы Барыс мог есці ўсё, але мог і доўгі час заставацца без ежы. Шмат даўжэй, чым звычайна. Мог ёсць працяглы час толькі адну пшаніцу – яна раскладалася на пажыўныя рэчывы ў штучным страўніку.

«У нас вельмі строгі манастыр, але паколькі вы будзеце качагарам і адначасова начным вартаўніком, Вам можна мець ліхтарык пры сабе», сказаўшы гэта манах Андрэй, зачыніў абразную краму і павёў Барыса ў брацкую хату.

Барысу паказалі вялікі пакой на шэсць чалавек, ложкі стаялі ў два ярусы вакол сцен. Таксама паказалі ў падвале качагарку, яе тапіць не трэба было, трэба было нацягаць крыху дроў і кавалкаў вугалю ў запас, прыбрацца, паправіць правіслую электраправодку, працягнуць кабель для ўнутрыманастырскага тэлефона і ўсталяваць там старога ўзору тэлефон. Чым Барыс Барысавіч і заняўся.

За трапезай Барыс агледзеў і запісаў на памяць свайго штучнага інтэлекту ўсіх братоў, – учорашнія алкаголікі і наркаманы былі ахайна апрануты і на тварах іх быў чырвань. Усе былі выспаліся і бадзёрыя. Толькі адзін з іх – Дзмітрый, як потым даведаўся Барыс яго імя і прозвішча па базе даных МУС, адчуўшы знятае фота асобы, быў пануры. Дзмітрый быў не ў сабе, ён – лідэр АЗГ звіў тут гняздо. Яму павінны былі сённяшняй ноччу прывезці партыю гераіну ў манастыр, для наступнай перапраўкі ў Еўропу. І тут гэты новенькі. Качагарам і вартаўніком пастаўлены. «Як бы не быў ён біяробатам з мянтоўкі», падумаў Дзмітрый. Яго чуйка за гады адседкі і доўгіх «хадок» на зону яго не падводзіла. «Сёння ўвечары настаяцель айцец Філіп з'едзе па сваіх справах у горад, у Епархію. Манах Андрэй будзе спаць, а інакаў Сергій ноччу будзе маліцца за ўвесь свет у Храме. Вось толькі гэты са сваёй хворай рукой у мае планы не ўваходзіў. Ну ды добра, будзе дзень, будзе ежа», – падумаў Зміцер і стаў піць гарбату.

Барыс тым часам пайшоў у бібліятэку, набраў кніг. Тут былі і Феафан Пустэльнік са сваёй «Нябачнай Бранню», і Ян Лествичник і шматлікае іншае. У падвале быў тапчан, сабраны з дошак, куды Барыс і склаў стос кніг. Праапераваная рука балела, швы яшчэ не былі зняты з біятканіны. Па паказчыках датчыкаў цела ўсё было ў норме, падзарадка на 48 гадзін. Хоць ён бы саснуў пару гадзін, каб не спаць уначы, а чытаць і рабіць абыходы па манастыры.

Вечарэла… Барысу ўдалося паспаць пару гадзін у келлі – яму ніхто не перашкаджаў, усе былі на паслушэнствах. Час ісці было ў Храм на абавязковую супольную вячэрнюю малітву і братэрскае правіла. Што ён і зрабіў.

Барыс стаяў крыху наперадзе ўсіх, хрысціўся роўна, як і належыць хрысціяніну, але захоўваючы погляд на сябе звонку. ён як бы бачыў сябе вачыма братоў. Ён ніяк не выдаваў у сабе біяробата – і еў, і спаў, і маліўся як чалавек. Ён ведаў, што Вышэйшы Розум безумоўна існуе, але дагматычна, па-чалавечы яшчэ малавераваў, не адчуваў Яго штосекунднага быцця на Зямлі. Яго клопат аб ім.

Вячэрняе правіла падышло да канца, браты станавіліся па крузе і праходзячы па ім прасілі прабачэнні сябар у сябра. Выйшаўшы іх Храма, Барыс адчуў лёгкасць мыслення. Гэта было першы раз, за доўгі час. Інтэлектуальная сістэма біяробата зафіксавала ў момант агульнай брацкай малітвы напружаную працу мозгу і цяпер мозг адпачываў няшмат, што і паслужыла некаторай радаснай эйфарыяй. Гэта не было ласкай, таго невядомага пачуцця, дзеля якога Біямак 21-й і прыйшоў у манастыр.

Прыйшоўшы ў кацельню, ён зверыў аэрафотаздымак са спадарожніка і картай свайго 7-га перамяшчэння па манастыры. Першы сеанс сувязі з Цэнтрам прызначаны на 2 гадзіны ночы. Трэба было дадаткова адукаваць са спадарожніка «Космас 976» усе будынкі кляштара на прадмет патайных пакояў. Магчыма, тут у Вараб'ёўскім манастыры быў наладжаны кана пастаўкі наркотыкаў у Еўропу. Ну не верыў Барыс Барысавіч, ён жа біяробат Біямакс 21-й на выпадковае знаходжанне на тэрыторыі манастыра злодзея рэцыдывіста. Па дадзеных МУС гэта быў Жук Зміцер Львовіч, 1970 года нараджэння. Звычайныя аператыўнікі МУС абыходзілі гэты манастыр бокам – месца ад горада аддаленае, ціхае, ды і хто дасць дазвол на правядзенне аператыўна-вышуковых мерапрыемстваў на тэрыторыі манастыра. Ды і сіл не хапала. Гэта трэба было якім мянтом быць каб укараніцца ў манастыр, дзе свая ахова, гэтакая дзяржава ў дзяржаве.

Сцямнела… Да сеансу сувязі заставалася 3 гадзіны. і Барыс стаў вывучаць манастырскія працы. І вось што ён вычытаў. аказваецца, каб прыцягнуць ласку грэцкія манахі павольна паўшэптам заўсёды паўтараюць «Ісусе Хрысце… Ісусе Хрысце». Такім чынам, заўсёды за працай, калі ідуць куды-небудзь. Гэта была частка Ісусавай малітвы, дару, які ўзнік у старажытныя стагоддзі. Валодаючы дарам Ісусавай малітвы чалавек зменьваўся, прыпадабняўся Богу, здабыў дары. Так пачаў біяробат гаварыць паўшэптам, нягучна з паўзамі: «Ісусе Хрысце… Іісусе Хрысце». так прайшло 2,5 гадзіны.

Усе спалі, толькі дзяжурылыя сабакі ляніва ляжалі каля дзвярэй братэрскага дома. Барыс выйшаў са склепа качагаркі, але тут невядомая сіла яго спыніла. Міма яго прайшоў чалавек. Чалавек не заўважыў Барыса, – выйшаўшы ён крыху раней ці пазней яны б убачылі адзін аднаго. Биоробот уключыў інфрачырвонае выпраменьванне і ўбачыў прыпаркаваны джып у кустоў. З джыпа працягнулі скрутак, і ён павольна і ціхі ад'ехаў. Чалавек прыняў белы скрутак таксама ціха як цень, прайшоў міма качагаркі Барыса, які стаяў у склепе. Барыс падключыў тым часам электронны нос – «Гераін! Вышэйшай якасці!» – гэта тое, што і было ў скрутку.

Рашэнне прыйшло маментальна, – не выходзячы ў эфір, які мог праслухоўвацца, бегчы з манастыра. І бегчы неадкладна. Зарыентаваўшыся па зорках, Барыс выйшаў з манастыра – наперадзе прыкладна 25 кіламетраў па бездаражы, раніцай ён усё ж выйдзе на сувязь з Цэнтрам. Але ён ужо будзе далёка ад кляштара.

Ён ішоў па прасёлкавай дарозе і паўтараў паўшэптам «Ісусе Хрысце… Ісусе Хрысце…» І тут злева было маленькае балотца. Усе сэнсары біяробата працавалі ў штатным рэжыме. І тут ён пачуў выразна ад лілей «Які шчаслівы чалавек міма нас ідзе… Які шчаслівы! Яму дапамог сам Бог!» і Барыс выразна адчуў той невымоўны, неапісальны стан, які называецца мілатой!

Биоробот Биомакс 21-й ляжаў пад завалам з камянёў у напаўпрытомным стане ўжо дзён пяць. Дакладней ён не мог вызначыць з-за траўмаў нанесеных звералюдзьмі. Гэтая вайна працягвалася ўжо два гады са зменнымі поспехамі для ваюючых бакоў. У Биомакса была полуоторвана левая рука, яна вісела на биопроводах-жылах і з яе выцякала алей, маленькія маторчыкі, якія адказваюць за сціск пэндзляў, працягвалі самаадвольна то ўключацца, то выключацца, расходуючы электраэнергію.

Рэжым харчавання ў біясістэме быў пастаўлены як тэрмінаторны. Гэта нават не эканомны «экстрэмальны» ці яшчэ яго называюць аварыйны, гэта той рэжым, пры якім рухомасць канструкцыі абмежавана – жыцці біяробата блізкая да смерці і задача гэтага рэжыму, падтрымаць карты памяці да прылёту атрада ратавальнікаў-спецназаўцаў з базы. Паўстанцы – звералюдзі паводзілі сябе вельмі хітра, яны спрытна маскіраваліся ў жывёльным свеце, лёгка навучаліся, то збіраліся ў групы, то дзейнічалі ў адзіночку. Звералюдзей спансавалі навукоўцы, якія ўсталі на навуковую ніву ў шэрагах крыміналу, а менавіта ў шэрагах наркабаронаў. Менавіта на такую групу, прадукт мутацыі ад прамянёў прыбора «Харатрон», і натыкнуўся Біямакс 21-й патрулюючы тэрыторыю Краснавішэрскага запаведніка.

На першы погляд гэта былі звычайныя мядзведзі – мядзведзіца з двума мядзведзікамі. Біямакс 21-й, вынікаючы інструкцыям, падышоў на адлегласць стрэлу, але як толькі ён узвёў стрэльбу са снатворным, мядзведзіца кіўнула ківач. Так, ды той самы ківач школы вайсковай контрвыведкі… паказала сыход направа, сышла налева і адразу ж наблізілася метраў на пяць. Биоробот разгубіўся, – «Каб мядзведзі пампавалі ківач?» і тут у левым баку грудзей біяробата ўзнікла цягучая боль, датчыкі зафіксавалі лептон пробой! Бескантакт школы чараўнікоў звералюдзі толькі асвоілі параўнальна нядаўна. Биоробот паваліўся як скошаны. Мядзведзіца гайданулася па інерцыі направа, затым налева і ўжо скачкамі скарачаючы дыстанцыі, як гэта робяць хутка толькі звяры і намёртва ўпілася ў левы локцевы сустаў.